Learn about Lisu

li-su fai. Fi kw c tyY_ m m. mi:

 

Let’s learn

li-su fai. Fi kw c tyY_ m m. mi:

KL: PuY KL:

mAY-sue, lo PEI w-wi K, zi;I doiY-l. fai. fi kw tL t. m “li-su xU: k mi: li: Pe; lA; w zuY ce” (lisu cultural heritage center) nyI FoY mo: FoY ti buI sD. su ku. su buI li: Pe; ho: m. su bu c m. gL: lY m jUY cE,I CU. mi: be FoY mi: TEY TD tA. sD. n k, m tA. lo. moY t.oI yi.O; le: FoY mo: FoY ti bu sD. t. m be ci. mL t. mI bo ci. si. k. nA. si kw m RLY su bu tA. lA; jEY gL: du m: joY se:=

b.e. 2562 Ko; TA:I CiV-rai xuI mAY-sue, lo PEI w-wi K, zi;I doiY-l. li-su FoY xU: lA; w zuY ce kw be “li-su xU: bo mi:O be jUY cE, zuY myE: rE: zuY tL kD si.I doiY-l. fai. fi FoY mi:O be jUY cE, tA. hw zi;I j: gL:I x PU: myE: yeO mH tA.I si;-rin-don FoY R: so cE, sD. ni, so zuY kw be to, j lYo=

goY Ti: Ko; kw VwY nu: myE: ye kD TA:I CU. mi: 22 cE, hw zi; mL le m kwI FoY zi; zuY c mi:I FoY zi; zuY mU: byE:O be FoY zi; zuY vY b lo. To: L: hw zi; mL leo= j: gL: cE, myE: yeO m yi. To; Ti: To; le kwI FoY wo; Ti: wo; le kw m FoY mo: FoY ti bu tA. n nyiO m kwI ni, lEY su l: FoY a: my, ro tA. yi. w: ci. mLO m jY gu tA. n nyiO m kw t si. pA, m. gL: lY fioI fai. c m. cE, a: jU: tA. sA; lu: du le lu: t.o= goY k. nA. lu: t. m tA. li-su FoY lE zuY bu bo do lY si.I Tai. Vo: kw yi. pDn: j: gL: kDo=

bE; jE; RLY

c suI som,-KiS cu cy be wS-niS-d by: P:

 

a: nE nE TA:I bE; jE; Ti: mY joYO m hLI nE. bA; jE: R: TD xE. xES bE; jE; TEY m tA. hL yi. wuYI yi. bU; mUI yi. xU: Py. be yi. Ci: joYO jo:= Ti: nyiY joYO TA:I bE; jE; TEY m yi. tyY buY nyi yi. sA; d: mY mLY do lY jo:=

bE; jE; mLY sA; wu: s le nyi yi. PY TiS kw yi; t. tyY m CUY xi. leH si. tD, jeY ve. nyiI gwY vA, PD; KuY kw dU: jeYo jo:=

“VwY yi. KuY kw nuY dU: lYO m a. xU: yeO;” be CUY tA. n nyiO jo:=

“bE; jE; tyY xU: VwY m: sD.I yi. sA; d: mY yi. mLY lY TA:I VwY xi. le nyi TY tD, lY VY” be CUY Po, gL:O jo:=

CUY tA. vA, PD; xi. leI a. PU: f joYO kw pe yeI a. PU: sL: fo, mL tA. vA, PD; ze; kDoI yi. fo, mLY FD, kD bAI a. PU: lE. yA; jeY ve.I V m ziY kw lE. TA: le TA:I V m ziY yi. we yi. by: CU; tyY m w; l; zuY xi. leo=

“VwY nu: tA. nuY a. xU: wu. nyi lE. Ti. lY VY;” be w; l; zuY n nyiO jo:=

“VwY tA. CyY gu T: de m:I nEYI nwY vA, PD; tA. CyY gu de yeI VwY yi. fo, mL tA. vA, PD; ze; FD, kD xU: lA:” be a. PU: bA jo:=

w; l; zuY xi. le ve.I byEY jeY ve. nyi gwY vY m n KuY kw dU: le ve.I tyY jo:= vY m tyY vi.O bAI yi. n be kw fo. dL: nyi ye kD bAI gwY l: FoY viY dL: by le jo:=

“nO; Ti: buY m gwY w; l; zuY tA. jeY ve.I CyY gu de ye m:= VwY n KuY kw yiO; byEY dU: lY ve.I tyY lY m:” be vY m bA jo:=

w; l; zuY tA. fai. fi su n nyi kD TA:I

“gwY a. PU: sL: tA. CyY gu de ye” bA lY jo:=

  1. PU: sL: tA. fai. fi su jeY ve. n nyi kD TA:I

“vA, PD; tA. CyY gu de ye” bA lY jo:=

vA, PD; tA. fai. fi su n nyi kD TA:I

“CUY tA. CyY gu de ye” bA jo:=

CUY tA. fai. fi su n nyi kD TA:I

“nuY w: m: dY VoY bA ny nwY bE; jE; tA. CyY gu de ye” bA jo:=

bE; jE; tA. fai. fi su xU: wuY n nyi kD TA:I

“nuY w: a: Fi. Fi: m: dY VoY bA nyI TEY VwY wuY s fi. m tA, jeY ve. Pu. z: ye” bA jo:=

  1. mL: lE yeO m kwI KLY lL: du PY xyS m yi. ce ny bE; jE; VY m fai. fi su bA FD, kD si.I bE; jE; yi. wuY a: jU: ko. do lY kDo jo:=
  2. pL. TEY m tA. CoY si. bE; jE; ve; Ci; kw yi. wuY m: dAYO m VY jo:=
hw;-f-s-P: ni, go;O m

c suI a.-s-P: si, mi be som,-KiS cu cy

 

a: nE TA: fai. fi Ti: fai. kw l: FoY Ti: w: joYO mH yi. vY mi kw zY tL n, mI fai. fi su tA. w: de:O jo:= hw:-f-s-P: bA xU: fai. fi su Ti: w: m tA.I jY guH tE, nyi su ye fi ve. nyiI a: hw. T: nu: lYO ny VwY nu: tA. KuY bA gL: lY V.;O be bA m. t. jo:=

  1. w: nyi: w: gwY jEY ho, le k. nA.I Ti: mo; lo pe lY TA:I vY mi si P: ny zY be wo: Py: a: my, je:I hw. zi: kL, To,I cA. sE: pA.I a. wA; hw: koI jiY PL: hL tA, lY ve. w: jU: kw lY suH tA. tA, gL: z: lY jo:=

a: jU: su be vY mi si P: zY z: tyY TA:I “t: nu: lYo.I t: nu: lYo.” be hw:-f-s-P: a: my, KL: KuY Ju lY jo:= zY z: tyY su p j: le TA:I xi. le si. a: jU: su b: bi b: bL tD, Ke, jeY guYo=

l: FoY tD, Ke, jeY guY TA:I hw:-f-s-P: tD, yA; jeY si. nyiI zY beH wo: Py: tA. zo: zoS xy, TE, mAY t.I jiY PL: JuY tA, t. ve. yi; jeYO TA:I jY gu KL: a: my, g kw tU. Ti. Jo:= goY k. nA. yi. viY kw yi; jeYo=

  1. jY gu kw yi; jeY tyY TA:I a p mo: Ti: w: tA. to, zo: leo=

“aHp a l jeY;= a p nuY a. xU: nUYO;= yiY jy nUYO;I hw: nUYO;I VY ny hw: zi: kL, nUYO;I VY nyH zY nUYO;” be hw:-f-s-P: n nyiO jo:=

“oHo:I a p a: KL. ve; mD;O woeS” be a p mo: bA lYo=

“a p nuY PuY j: Vo: be VwY j: Vo: p lAY m:” be hw:-f-s-P: bA lY jo:=

“a.I VwY j: Vo: ny PuY j: Vo: VY lA:I nuY j: Vo: ny si, dY; le: VY mH” be a p mo: bAO jo:=

hw:-f-s-P: ni, go; cu: yi, dL: si.I

“VwY j: Vo: be a p nuY j: Vo:I a: mY L: hO m tA. tE, nyi t. m:= a p nuY j: Vo: ruY si. nuY z: ni, xUO m zY wo: Py: do lY n, m mi Cy kw k. nyiI do lY m:I do lY ye nyi” be hw:-f-s-P: bA lYo= 

a p mo: yi. j: Vo: ruY si. k. nyi TA:I a. xU: zY wo: Py: hL m: do lY= goY k. nA.I

“a p nuY a. xU: z: ni, xUO;I a. wA; hw: z: ni, xUO m: VAY;” be hw:-f-s-P: n nyi si.I yi. j: Vo: ruY si. nyi yi. a. wA; hw: tU. t. m kw k. kD TA:I a: Fi. Fi: ku. T. m xE. xES a. wA; hw: do lYo jo:=

“VwY j: Vo: a li KL. hO m a p nuY moYO m: VAY;” be hw:-f-s-P: bA lYo=

fai. Ti: hw,I

“a p nuY jiY PL: nUYO;” be hw:-f-s-P: n nyi kD TA:I

“nUYo:” be a p Po, gL: lYo= yi. jiY PL: tU. t. mH kw hw:-f-s-P: yi. j: Vo: k. kD TA:I ku: t. mH xE. xES jiY PL: do lYo= 

“a p nuY j: Vo: VwY ta. L: xE. m: xE. fai. Ti: hw, k. nyi m:” be hw:-f-s-P: bA lYo=

hw:-f-s-P: j: Vo: xE. xES a p mo: yi. j: Vo: ye m: n nyiI hw:-f-s-P: yi. si, j: Vo: tA. a p mo: yi. PuY j: Vo: be p kDo=

goY l. nA. hw:-f-s-P: j: Vo: tA. a p mo: tA, t. si. duY do jeYo= jY gu kw TEY lE jeY TEY lEH ve; mD; lY nyi mi Cy kw k. nyi kD hL:I a. xU: z: du hL m: do lYI a li kw k. nyi hL m: do lY jo:= lo, ye pe yeO a p mo: hL ve; mD; xUYo jo:=

l: FoY PY Ti kw l: mH m: lY m yi. pL

 

c m. suI a.-Ku:-mD; sAS yaVS

 

  1. V; vY mi m: tyY m tA. l: m Ti: mY lY ve. moY le TA:I l: m sw. m: do lY nyiI

“TEY; a. V;o:I l: FoY ny TEY wuS k,I nuY goY dE: TEY wu k,I fai. nuY wu. Ci hL TEY xU k, mI a li k, nyi l: FoY tA. rE: j tyY VY;”  be n nyi lY jo:=

“TEY; l: mo:I l: FoY ny TeYO VYI yi. cu: yi, joYO VYI a: ro: yi. tA. hw. m: dY” be a. V; Po, gL: lY jo:=

“oI l: FoY ny goY KL Ci cu: yi, joY si.I wu. nL. TA, xU: VY;”  be l: m bA jo:=

“VoYI l: FoY ny cu: yi, joYOI wu. nL. a: KL. TA, VY” be a. V; bA m. gL:_ jo:=

“a bDI goY lEH VY ny VwY tA. Cu: yi, m. gL: lYI TeYO m bA m. gL: lY n, m l: FoY tA. nuY a. ti. bA gL: j m:” be l: m de: lYo=

goY k. nA. a. V; m. gL: lY m xE. xES l: FoY tA. l: m g; hw nyi hw mL leo=

“l: FoYo:I a. V; bA ny nuY a: KL. Cu: yi, joYOI wu. nL. a: KL. TeYO bA m: VAY;= VwY tA. nuY cu: yi, a. ti. m. gL: lY m:” bA jo:=

“VwY cu: yi, be VwY wu. nL. TeYO m m: tA, lYI viY kw dYO” be l: FoY bA gL: jo:=

“jwY ruY ye m:I ruY tA, lY si. VwY tA. m. gL: lY m:”  be l: m Po, gL:O jo:=

“VwY m: yi; jeYI a: hw, VwY jeY kD k. nA.I nuY Ke, jeYO VoY” be l: FoY Po, gL:O jo:=

“VwY Ke, jeYO m nuY joO ny mu nu tA, l: m:I mu nu kw VwY dU: jeY kD TA:I nuY yi. KL: Fo, CU: kD m:” be l: m bA jo:=

“a: Fi. Fi: VoYo;” be l: FoY n nyiO jo:= 

“a: Fi. Fi: bAO VoY”  be l: m Po, gL: lYO jo:=

mu nu kw l: m tA. l: FoY dU: jeY fiI mu nu yi. KL: Fo, CU: kDI goY k.nA. si, ziY kw Vo kD nyI

“VwY viY kw jeY si. VwY cu: yi,O be VwY wu. nL. TeYO m hL. TA: ruY jeYO VS”  be l: m tA. bA gL:O jo:=

“hO VoY” be mu nu kw be l: m Po, gL: lY jo:=

goY k. nA. l: FoY jeY ve. si, dY Ti: TD, KD, tA, lY si.I yi. lA; PA, ruY k. Ko:O m wuY Ci R: xo: mL le TA:I l: m tyY kw jeY si.I l: m tA. ho: t. m mu nu dY guH PY TiS kw pe ye TA:I

“l: mHo:I VwY pe lYoI VwY cu: yi, be VwY wu. nL. TA, m ruY lYo” be l: FoY bA gL:O jo:=

“e:I VwY p j: leoH” be l: m Po, gL: lY jo:=

l: m x. TE sA; n: le TA:I l: FoY dL tA, lY m si, dY le l: m n g; kw “ToV:I ToV:I ToV:” s TD, dL: kD jo:=

“VwY cu: yi,O be VwY wu. nL. TeYO m bA m TEY m VoY” be l: FoY bA gL: jo:=

“a lHo:! a lHo:! a lHo:!” be l: m KuY do lY si.I

“VwY de:O VooI l: FoYo:I VwY tA. T: dL:O;I VwY nYO m: dYo” be l: FoY tA. de: tu lYo jo:=

“goY lE ny a li yeO;’ be l: FoY n nyi kD TA:I

“mo; lo TA: VwY tA. nuY m: moY n, m w: jU: s: ce kD, F, fiO VoYI s Kw ny s: bo kD, F, fiO VoYI a: ro: bA FD, t. m le be VwY tA.CU: Ju gL: lY; do,I VwY joO m: doY” be l: m bAO jo:=  l: m tA. l: FoY ce: Ju kDo jo:=

 

b, b: m, m Fi; yi, m: sD. su nyI fui. joY su VY m tA. li-su jUYO lo= fui. joY su bu ny l: m yi. we jy; lA; m tA. moYO VYI yi. PY TiS kw lY ve. moY fiO VY jo:= b, b: m, m Fi; yi, sD. su bu ny fui. m: joY su VYI fui. m: joY su tA. l: m m: m. gL: lY= yi. PLY KL: fai. Ti: xU: joYO m nyI fui. m: joY su tA. l: m mo. gL: lY VY hLI yi. goY dE: jy; lA; m tA. m: moY ceI yi. xU: xU: lo. moY ceO lo jo:=

a. n:I vY mI l: ma be l: FoY

cH m. suHI som,-KiS sA. cu

 

a: nE TA: a. n: yi. dY yi. hw z: ve. tyY m vy; nyi kwI a. n: Ti: mY joYO m yi. si P: joY ni, xUO jo:=

vY m ny yi. goY dE: yi. d: mS k, nyiI yi. tA. tyY gu nyi gu gL: lY du joYO Pe.I yi. tA. pao: j lo. j KuYO Pe. dU: j: ve.I vY m tA. de: ve. vY m be tyY yeo jo:=

meY ye TA:I vY mO be a. n: yi; t. kDo= yi. m: moY nyi xU: moY lY bA a. n: lu lYo= vY m ny a. n: tA.

“T: lu m:I a: hw, l: m lYO VoY”  bA gL:O jo:=

  1. n: yi. ni, m kwI

“nuY goY dE: TEY wu k, hL l: m tA. joO VY;I TEY lE VY ny nuY tA. VwY t, tyY m: pL.o” be yi. ni, m kw dU: j: si. bA jo:=

goY k. nA. l: m be a. n: tyY jeYo= a. n: yi. xE, joYO m xE. xES s Kw meY yeO si. Ti: je: je: moY le bA lu tu lYo= l: m nyI

“m: wo, tyY m:I a: hw, l: FoY p j: leH TA:I a: ro: tA. Ju lYI a: ro: tA. se; lY VoY lA:” bA jo:=

goY TA; a. n: yi. ni, m kw dU: j:O m xE. xES TEY lE bA jo:I

“nuY l: m VY m l: FoY tA. joO lA:” bA jo:=

“l: FoY tA. nuY joO ny nuY tA. VwY w: wu: m: Ko,oI nuY tA. m: t, tyYoI l: FoY tA. t, tyY yeO m wY zi hO VoY” be l: m tA. a. n: bA gL:O jo:=

l: FoY be a. n: tyY lY m be l: FoY vUY jE. a. n: PyE; lY m yi. pL. TEY mH VoY=

a. n: tA. hL. TA: zY xU; gL; z:O m yi. pL.

c suI a.-Ku:-mL; be a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: yi. m, m be yi. R: nyi: m. l; joYO m viY kw a. n: R: Ti: mY vUY t. jo:=
Ti: nyiY joYO TA:I yi. R: mi Ci kw Ci: xU, ho: kD bAI zY m sL: tU, ve. yi. R; Ci: xU, Ju kD si. nyiI yiY jy kw Fi: ho: Ju jo:=
TEY lE ye kD m ny zY m sL: tA. fui. mAY leo= zY m sL: tA. PU: m: ku. su yi. m, m tA. wuY-s ni, m CuY lY si.I zY m sL: a: jU: x tA, yi; jeYo= zY z: du m: joYO m pL. du yi. m, m VuY lYoI a. n: hL z: du m: joY TA: VuY lYo=
goY k. nA. wuY-s tyY kwH a. n: jeY si.I wuY-s tA. zY de: z: ve.I viY kw tA, yi; jeY n, m zY m sL: hL de: kDo= a. n: tA. wuY-s zY gL: z: ve. I yi. mL. kw zY m sL: nD; gL: Ju kDo=
viY kw a. n: yi; pe lY TA:I zY m sL: tA. yi. m, m ruY tL si.I zY xU. my: lY fiO m pL. duI nyi. nyi kw Ci li-su buH zY z: du joYO m VoY=
TEY m pL. du li-su bu zY xU; z:O m vy; nyi kw a. n: tA. hL. TA: zY gL: z: m VoY=

TeYO m R: mLYO be mLYO mH R: guY

c suI a.-s-P: si, mi: be som,-KiS cu cy

a: nE nE TA: viY Ku: Ti: viY joYO mI yi. R: guY yi. R: mLY be R: nE joYO jo:= yi. R: guY ny mLY si.I yi. R: mLY ny TeY go; go;O jo:= Ti: nyiY joYO TA:I yi. R: guY tA. yi. R: mLY leI
“nH; b,o:I nuY Ti: nyiY le Ti: nyiY viY kwO; le tyY m m: VYoI li Ci mi kw jeY si. hw: w TuY ye m:I CUY w: TuY ye m:I m, m tA. li Ci hw: hw gL: z: lY m:I m, m hw: z: ni, xUO lA:I li Ci hw: z: ni, xUO lA:” bA jo:=
“g a li ye wS” be yi. R: guY n nyi lYo=
“suY a. wA; ti. w TuYO mH xE. xES yeO VoY nA:I si, go; jeY CU tA, lY ve. hw: w TuY m::” be yi. R: mLY cu: yi, gL: kDo=
yi. R: guY a. T: CE, Ti: CiY tA, t. ve. do jeYoI yi. R: mLY bAO m xE. xES CUY w TuY jeYo= yi. R: guY li Ci mi kw jeY ve. CUY w TuY jeY xU: ku: t. ve.I
“a. mi:o:I nH; bW CUY w TuY jeY m ve; mD;o PSI a: mi. zY cyS” be yi. R: mLY bA jo:=
yi. x. TEY tyY m m: n: le TA: leI viY k. nA. si kw be n nyi KuY doH lY mH yi. sA; tA. yi. R: mLY p j: le nyiI viY k. nA. si kw jeY tE, nyi TA:I yi. R: guY li Cy kw m: jeY jeYI viY k. nA. si kw tyY bD, jo:= goY lA;e: le: m: Fi ve:I yi. R: guY Ci PA,O be Ci wU; m: sL: kw hL a. T: hL. T. m xU: do nyi Cy; lA; lA; dY jo:=
“nH; b,o:I nuY a. xU: TEY KL. mLYO VY;” be yi. R: mLY xi. le ve. bA gL:O jo:=
“goY lE VY ny b, b: a li ye wH; gA” be yi. R: guY n nyiO jo:=
“li Ci mi kw jeY m:I TY m: VY lA:I mY dH go; go; m CU tA, lY si. hw: w TuY m:I nuY Ci wU; kw hL. du m: VY lA:” be yi. R: mLY Po, gL: lY jo:=
goY k. nA. s: nyiY yi. nY po dY le TA:I hw: w TuY cu: yi, so t. m tA. CoY si.I li Ci miH kw fai. Ti: hw, dU: jeYo= mL R m: kD leHI CUY Ti: mY wuY mL leoI gY hL yi. R: guY xE R: si. CU: Ju kDH jo:=
viY kwH yi; Ci ye TA:I yi. viY si m leI
“a. xU: TuY mLO;” be n nyi lY jo:=
“CUY Ti: mY; TuY mLOI Ce: Ju kDoI VwY xE. R:O” be Po, gL: lY jo:=
“nH; b,o: nuY ny mLY tD; leoI xU: xU:O T: po. hw: VoY lA:I ni, CU;O TY po. wo: Py: VY m nuY m: sD. lA:” be yi. R: mLY pE, lY jo:=
mi: TA: jiY lY yi. R: guY li Ci mi kw fai. Ti: hw, jeYo= TEY Ti: hw, ny ho: s. P: Ti: w: hw: w kw wuY dYO jo:=
ho: s. P: yi. gw: du xU: xU: k, nyi hw: VY xU: ku: t. ve.I ho: s. P: tA. si, dY ruY si. ti.O jo:= ho: s. P: nY nyi KuYO hL yi. R: guY m: n n, jo:= lA; xU ti. nyi ho: s. P: ti. xUYo jo:=
goY k. nA. ho: s. P: tA. yi. R: guY pE. Ve. viY kw yi; jeYo= yi. R: mLY moY le TA:I
“TEY m l: FoY lA:I hw: m: VY lA:” be yi. R: mLY bA gL:O jo:=
“a. xU: nuY bAI xU: xU: VY TY po. hw:I ni, CU;O TY po. wo: Py: bA m: VY lA:I TEY m hw: VoY lA:” be yi. R: guY Po, gL: lYO jo:=
yi. R: guY n n, ku. leO kw Ci bA m. gL: kD TA:I yi. w: nyi: mo: a li ye n, m yi. cE, hwHo= yi. mL:O bA gu: Ti: mY xy,I gu: kw ho: s. P: tA. ho: kD TA:I yi. KL: CU: pi. kD si.I k KL: k. nA. kw i’ t. jo:=
yi. goY Ti: nyiY m Vw. CU: pE. wu: su s w: pe lY si.I yi. w: viY kw de: yi; t.O jo:= Vw. CU: pE. wu: su s w: m tA. yi. viY si m TEY lE bA jo:I
“nuH; s w: gu: TEY m tA. PuY m: dY VSI VwY xU ho: t. nyiH”
yi. w: s w: hL m: PuY m j mo KL: gL: lYo= s Kw a: KL. meY ye TA: goY s w: m gu: tA. Ku: pE. tA, jeY kD ve.I yi. w: Vw. CU: k, Tu tA. kL ti. yeo jo:= gu: Ku: nAS kw dAYO m a: Fi. Fi: xU VYO nyI wu: kD TA: PuY a: my, mLO VoY be yi. w: ku: t. jo:=
s: nyiY ko. kD si.I yi. w: s ro gu: tA. PuY lo. nyi kD TA:I gu: kw ho: s. xUY moY dAYO m VY ve. nyiI yi. CU: CE: nEY le guYo jo:=
R: mL: R: ny TeY si.I go; ni, joYO m tA.I CU: mi: TEY m kw be li-su bu sD. le m VY jo:=

a. V; tA. l: m Co: PA, yeO m yi. pL.

c suI lu:-aV. t. mi: beH som,-KiS cu cy

a: nE TA: l: m be To: lY nyi: mY joYO m kw Co: p t. jo:= Ti: nyiY joYO TA: yi. w: nyi: mY lES z: du m: joY nyi hw: w TuY yeo= w TuY do le TA:I tyY gu kw yi; lYo=
k. nA. nA; TA: To: lY nA; nA; tu si. yi. w TuY t. m kw hL. TA: tE, nyi jeY TA:I yi. w kw a. nAH Ti: mY wuY dYO jo:= l: m w kw ny CUY Ti: mY wuY dYO jo:= goY lE VY hL l: m m: pe lY se: m nyi: ku. cS kw yi. w kw wuY dYO m a. nAO be l: m w kw wuY dYO m CUY tA. To: lY p Ju jo:= yi. w kw wuY dYO m a. nA tA. l: m w kw p wuY t. gL: ve.I l: m w kw m CUY tA. yi. w kw p wuY t. jo:=
l: m lY pe lY TA:I yi. w kw wuY dYO m a. nA tA. PLY do lYo=
yi. goY Ti: p, kw To: lY lY pe lY si.I l: m tA.
“TEY;I kw Co:o:I VwY CUY Ti: mY mL le m pE. hw. m: KuYI pE. jH lAI a: hw, nuY tA. yi. hw: bEY gL: du VoY” be bA kD TA:I l: m CUY pE. j l: jo:=
yi. w: nyi: mY tyY gu kw; yi; Ci ye TA:I CUY Py, loI CUY hw: tA. nyi: bEY bEY kL t. lo=
CUY hw: Py, tyY m fi. kw l: m tA. loY Ku: kw jeY si. yiY jy d: ye n, mH To: lY bA kD TA:I loY Ku: kw l: m yiY jy d: jeY tyYO TA:I yi. ni, go; cu: yi, fai. ye do lYo= B. p. d: mY Ti: Ku. To: lY ruY tA, lY si. CUY xU: d, gu kw kL t. si. xU: me t. m nyI l: m m: lo. do lY n, m VY jo:=
l: m yi; Ci lY TA:I To: lY tA. TEY lE n nyiO jo:I
“kw Co:o:I CUY hw: TEY nyi: PU, m a li Ti: PU, m wY zi my:O VY;”
“CU: nyi m:I a li m wY zi li:O ny goY m hw: my:O VoY lA:” be To: lY Po, gL: kD jo:=
hw: PU, nyi: PU, lES tA.I l: m CU: nyi kD TA:I B. Ci p. ho: t. m goY Ti: PU, m wY zi li:O nyiI goY m tA. l: m ruY tA, jeYo= goY k. nA. a: mY dY a: mY hw: tA, yi; jeY ve. cy. z: yeo=
To: lY bEY mLO m hw: a my z: hL z: guY le m: dYoI gY hL l: m bEY mLO m hw: tA. a li mL Ci cy. kD hL cy. m: mi lYI Ko; hL Ko; m: ne;=
To: lY tA. l: m TEY lE n nyi lYO jo:I
“kw Co:o:I VwY CUY hw: tA. a li cy. kD hL cy. m: miI lY m a li k, VY;” bA jo:=
“kw Co:o:I nuY mL RS m: cy. kD PSI a. to. h hS m: fi kD PSI fai. Ti: hw, cy. nyi m:I we: t. m:” be To: lY Po, gL: kD jo:=
“gY hL TEY Ti: p, VwY a: KL. ve; mD;o lA:I a li yeO hS” be l: m bAH jo:=
“a: mY mL. a: mY dL CuY z: m:I VwY hL VwY mL. dL CuY z:O VoY” be To: lY bA jo:=
“a: a,;I VwY mL. VwY dL m: pL. lA:” be l: m bA jo:=
“lY;I VwY dL gL:O” bA m: guY le TA: le F; dL Ju kDo=
“a lHo:I nYO m: dYoI nYO m: dYo” l: m nY nyi KuY tu lYo=
l: m tA. yi. mL. To: lY lo gL: kD si.I
“TEY;I a. mi. tA, jeYe. CuY z: yeO;” bA jo:=

goY k. nA. nE. bA; Ti: g kw cU. jeY ve. tyY n, m To: lY be l: m gwY jEY kD bAI viY xU; pi. duH xU. L;O jo:= xU.L; mL TA: l: m tA. To: lY bA gL:O m ny “VwY xU. mAY m: KuY lA:” be To: lY bA kD TA: l: m mAY j kD se: VoY=
l: m xU. mAY tA, jeY tyYO TA:I xU. tA. To: lY y: ho: jE; ve. a. to. CuY kDo= a. to. byY lY TA:I l: m tA. hL byY lY nyi xU. LY tA. l: m lU. JuO hL lU. m: FeY leI goY TA: “w: jU: kw tD, dA jeY” be To: lY KuY bA gL: lY nyiI w: jU: kw l: m tD, dA jeYoI tD, dA jeYO hL a. to. m: xUYI l: m lA: xU tD, tyYo=
l: m tD, nyi a. mu: tA. moY le “gwY VwY xU. mi kw tD, jeY m:” be a. mu: bA gL: kDOI xU. mi kw tD, jeY hL a. to. m: xUY=
l: m lA; xU tD, nyi a. V; tA. jUY leo= “VwY l. p. lu gu kw tD, dU: jeY” be a. V; bA gL: kDo= goY k. nA. l: m k. ku kw byY tyY m a. to. xUYo jo:=
l: m be a. V; kw Co: PyE; lY si.I a. V; tA. l: m m: Ko; m nyI l: m tA. a. V; hO m cu: yi, gL: kDO m pL. du VY be li-su bu CU. mi: TEY m kw be so mL m VY=

miY cE ziY mi: viY ce joYO m yi. pL.

c suI som,-KiS cu cy be a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: R: gu: lA. Co; w: joYO m hO m Co: PA, VY jo:= yi. w: Co; w: kw m Vw: w: ny KL: ku mU ku.O hLI R: CU: R: Ti: w: m ny a. xU: KL: ku. hL mU m: ku. jo:=
li Ci mi kw Ci mL: TA:I Ti: w: le Ti: w: hw: bL jeYo= ny, bLI hw: d: mY hw: R: a li xU: hL bLO VoY= hw: nyi: nyiY hw kD k. nA, R: CU: R: yi. z: Kw z: guY le vS dYo= yi. Co: PA, bu tA. z: du hw kD TA:I yi. tA. m: bEY gL: lY jo:= goY lA; le: m: FiI yi. w: Vw: w:O be Ti: w:; m: yi; t. fi lY nyiI viY kw yi; jeY n, m R: CU: R: dU: j: FD, kDo=
viY kw yi; jeYO hL yi; jeY m: pe mL: FY guY le nyiI miY cE zi: ti ti kw yi; t. jo:= yi. m: yi; t. TA: le miY cE ziY d: mY tA. de: si. yi; t. jo:=
goY Vw: w: hL miY cE ziY nE. bA; Ti: ziY kw yi; t. jo:= gY hL yi. w: Vw: w: nyH miY cE ziY tA. m: de: de: yi; t. kDo= yi. w: sD. T. m KL: ku ny jiY ru: du a. xU: tA. hL k: hw. KuYO VoY be yi. w: dU: j: t.O m pL. du VY=
Ti: s Kw pe lY TA:I R: gU: lA. Vw: w: yi; t. tyYO m miY cE ziY yi. ni: lY ve.I R: CU: R: yi; t. tyYO m miY cE ziY ni: tA. TEY lE bA lYO jo:=
“VwY miY cE ziY nA. Kw kw Fe, Vw: m yi; t. tyY woeSI a: ro: zY ye lAY VeS” R: gu: lA. Vw: w: tA. FeY Vw: mY bAO m VY=
“nyi. mL; KL; VwY jeY m: n woeSI VwY tA. nL: hw Ti: w: tyY VY” be R: CU: R: yi; t. tyYO mH miY cE ziY bA jo:=
“a: mY VY;” be R: gu: lA. Vw: w: yi; t. tyYO mH miY cE ziY ni: zuY n nyi lY jo:=
“TEY Ti: w: m VoYI VwY tA. yi. de: yi; t. lY VYI a: Fi. Fi: yi; t. m: yi; t. m: sD.I yi. Ci ni Ti: b: m lU. T.I fai. Ti: b: m m: lU. T.I a: Fi. Fi: yi; t. m: yi; t. m: sD.I nH; Ti: bu m jeYO ny jeY CUYoI VwY jeY m: nI VwY tA. nL: hw joYOI VwY nL: hw tA. VwY tE, nyi j wO VY” be R: CU: R: yi; t. tyYO m miY cE ziY ni: leI goY Vw: ro yi; t. tyY m miY cE ziY ni: zuY tA. bA m. kDo= goY Ti: zuY mH jeY kDo jo:=
Ti: s Kw k. nA. Ti: jU, Ci TA:I ni: zuY goY m R: gu: lA. Vw: w: tA. jeY z:O hL z: m: n jo:= goY k. nA. ni: zuY goY m yi; lY si.I R: CU: R: yi; t. tyYO m miY cE ziY tA. lY si.I
“miY cE ziY ni:o:I FeY goY Vw: m tA. VwY nu: z: m: nI yi. w: tA. a. T: joYOI a Fo, joYOI VwY nu: dL: hw. m: dYI yi. w: tA. KL: ku hL joYO” be bAH m. lY TA:I
“a. B. bUY sA;I ny, mLY sA; xE. xES yi. sA; bUY m:” be R: CU: R: yi; t. tyYO m miY cE ziY ni: bA m. gL:O jo:=
R: gu: lA. goY Vw: w: tyY kw miY cE ziY ni: zuY fai. Ti: hw, cE, yi; jeY si.I ny, mLY sA; mLY kD m tA. R: gu: lA. Vw: ro p j: le TA:I ny, bL ye du VoY bA si. KL: ku mUO m n: leo jo:=
yi. mL: kw R: gu: lA. goY Vw: w: tA. miY cE ziY ni: zuY z: kDo= mi: TA: jiY lYO TA: miY cE lA; k. kw l: FoY hw: nD; dY Vo dYO m moY leo jo:=
li Ci mi kw yi; t. jeYO TA:I mU: kw; loY kw; suI w: jU: kw; su tA. PU: wO VY be CU. mi: TEY m ro: tA. m. gL: lY m VY=
fai. a: nE TA: c JuH lY mI l: FoY hw: hL: TD nyI miY cE ziY yi. ce mi Cy TA: si kw do F, m VY be jUY tyYOm VoY=

R: nE yi. myE no.Om

c suI som,-KiS cu cy

a: nE TA: K, Ti: K, kw R: nE Ti: w: vUY lY TA:I vUY t. m R: nE tA. tE, nyi jeY lA be lE; zuY by; ni: zuY gwY jEY si.I jeY kD jo:= lE; zuY by; ni: Ti: mY m TEY lE bA jo:I
“a mL TA: K, kw R: nE yi. xU; Ti: w: vUY lYoI R: nE vUY pai: kw ro: jeY si.I R: nE tA. yi. myE no. gL:O m kw t. ye lAY”
“nyi. mL; KL; VwY jeY m: nI VwY tA. nL: hw Ti: w: joYO” be ni: Ti: mY m bA jo:=
lE; zuY ni: zuY R: nE yi. xU; vUY t. kw jeYoI mL R m: VY bA yi; lYo=
moY le m: Cy lE; zuY ni: zuY yi; lYoI m: jeYO m lE; zuY ni: nyI
“a li VY;” be n nyiO jo:=
“e, e:I VwY nu: jeY my leo lA:I l: jy; lA; hL. TA: yi. myE no. kD boW” be lE; zuY ni: zuY sA; d: mY vY si. bA lYo=
“R: nE R: tA. ho: n, m l: m a. TA: le fe, t. VY;” be lE; zuY by; ni: fai. n nyi lYo=
“R: nE a. wA; lu Tu cu. ku. lY TA: yi. tA. l: m ho: lY n, m fe, t. jo:” be lE; zuY by; ni: zuY Po, gL: lYo=
vy; nyi mL R ko. jeY TA:I R: nE R: wu: lY si.I R: gu: lA. Po, lYo=
a. wA; lu Tu xy, n, m yi. R: tA. yi. b, b: ho: t. ve.I si, ziY KD, yeo= yi. R: a. wA; lu Tu cu. tyY m fi. kw l: m Ti: mY yi. tA. Ko; z: n, m nA tyYO jo:=
yi. R: tA. l: m z: n, m nA tyY m tA. yi. b, b: moY leH TA:I yi. po wu. dU l: m tA. CE: Po, mo. kD ve.I l: m tA. po kD TA:I l: m xUY ju: kw po yA; le nyiI l: m F; xUYo=
goY k. nA. l: m xUY moY TA: si a. kw kw yi. R: tA. yi. b, b: zL: fi si.
“VwY R: nuY xUY m: dYoI VwY R: nuY RLY xUo” be yi. b, b: bA jo:=
yi. b, b: PY bA do le mL: TA:I l: m xUY moY tA. R: gu: lA. lA; PA, xE, dA xE, yA; ye tyYoI gY hL R mo m: ku. nyi l: m mL: fi kw xE, yA; le si.I yi. lA; nyi tA. l: m mL: fi hL. kD ve.I R: gu: lA. F; xUYo=
FoY mi: TEY m ny R: nE yi. xU; vUY lY TA: “xy cw dL:O m” yi. li: yeO m VY= yi. li: TEY m tA. R: nE vUY kD k. nA. 3 nyiY VY ny 7 nyiY m nAS kw ye n k, m VY= yi. li: goY lE m: F; F; m: ye nyI FoY mi: kw bA t. m xE. xES a: ro: yi. myE m: no. TA: le l: m hL. TA: no. tA, jeY ku.O loI VY ny FoY mi: kw bA t. m xE. xES xUY ku.O jo:=
fai. Ti: xU: jUYO m nyI fe, t. m yi. fi. kw “xy cw dL:O mH” ye m: bY lY se: bD,O nyI R: nE yi. xU; vUY lY m viY kw su leI a. lu: mA. ruY si.I R: nE n g; kw me gL: n k, lo= goY lE yeO m ny yi. myE m: no. t. m R: nE tA. jE: R:O be ni: m: sD. n, m VY jo:=

xUY su lA; w

c suI n-li-mS mAo p:

a: nE TA: R: mL: lA. Ti: w: joYO m tA. s-m-Tu;-m myE t. jo:= R: mL: lA. TEY Ti: w: m tA. R: guY m: joYI CU: hL a: KL. CU:O jo:= Ti: nyiY joYO TA: R: mL: lA. TEY Ti: w: m xUY TA:I yi. li: joYO m le be yi. xU: yi. hw bu yi. tA. x tU. kD jo:=

xUY su yi. s. R: Ti: w: m fai. fi kw m FoY p. R:I s-m-Tu;-m be yi. Fi; Ti: le, Fi xU: tA. jeY ve. de: ye TA:I de: mY m xE. xES xUY moY hL pE. tU. j lYo=

goY m nyi: ku. cS kwI

viY si VY m s-m-Tu;-m yi. s. R: fai. Ti: w: m FoY p. R: TEY Ti: w: tA. y: Ce: Kw. Ti: PA; gL: lY si.I

“a. wUo:I nuY tA. VwY y: Ce: Py. Ti: Py. gL:A” bA si. bo mo l: jo:=

gY hL y: Ce: Py. goY mH wu: R le nyi ruY To t. ve. gu: pE. x. m wu. nyiI gwY mY Tu: Ti: Tu: kw ho: ti.o=

xUY moY x tU. do le k. nA. FoY p. R: goY Ti: w: m viY kw yi; jeYO TA:I yi. y: Ce: Py. ho: t. m mY Tu: hL tA, yi; jeYo= s Kw pe yeO mY Tu: Ku: kw m PuY lE. jeY lE. lY ye si. mY Tu: tA. TA;O m mLY sA; tA. FoY p. R: goY m  s vy; p j: le si.I yi; mL m: dYo=

s: nyiY nA; Ti: nA; kw s-m-Tu;-m yi. s. R: viY si tA. y: Ce: Py. FoY p. R: goY Ti: w: tA, li. gL: yeo= s-m-Tu;-m tU. gu yi. KL: kw tU. t. m yiY wu kw yi. s. R: y: Ce: Py. ho: li. gL: kDo=  

vY b Ti: mY ko. kD TA:I FoY p. R: Ti: w: yi. tA. lY si.

“s-m-Tu;-m tA. a l tU. T. VY;I VwY PuY dU: ye bA lA:” be n nyi lYo= “T: dU: ruY yee:I VwY tA. Ti: PA; R: gL: t. m tA. hw li. lY mI y: Ce: Py. mY Tu: kw lE. jeY lE. lY n. me nyi s vy; yi; mL m: dYo”

“VwY m: jo” be FoY p. R: goY m bA lY m tA. yi. p j: le TA:I s-m-Tu;-m tA. tU. j su ny a l tU. T. m bA m. gL: kDo=

ni, vA. P: goY Ti: w: m PuY yiY wu hw dU: wu. tuo= a li mL R dU:O hL dU: m: moY=

PuY yiY wu goY m TY tA. CE: kw be goY po. tA. CE: kw yi. xU: yi. hw bu cU. jeY si. tU. t. bD, jo:=

ni, vA. P: lA: goY Ti: w: m goY po. tA. CE: jeY dU: kD bA yiY wu d: mY kw PuY a: my, ho: t. m dU: mL leo=

PuY yiY wu tA. ruY do lY tyY m fi. kwI yiY wu goY m a: RY RY be jwY nA. nAS kw vE dU: jeYO jo:= a: Fi. Fi: bA ny PuY yiY wu tA. s-m-Tu;-m yi. xU: yi. hw TD TA:I TAW kw tU. t. xU: VY=  gY hL yi. mL:O pe yeO yiY wu tA. ruY do lYoI yi. ku: t. m xE. xES viY kw tA, yi; jeYo=

goY k. nA. mL R m: VY TA:I ni, vA. P: goY mH yi. a. mi: TD Ti: w: k. Ti: w: xUYo= yi. ce. Ce: hL nY lY m a li mL kD le hL m: dY le= ni, vA. P: yi. viY kw x. jUY du yi. xU: yi. je: do lY kDO m nyI xUY su PuY tA. yi. Ku: tA, lY kDO m wu. nyi VoY= fai. Ti: je: ny yi. m: tA, li. gL: kD nyiI x. jUY du m: n: le m VY=

R: CU: nyi: xU. be cy, mi; zuY

c suI a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: b, b: m, m m: joY xU: R: CU: R: nyi: xU. joYO jo:= yi. ko. ko R: mLY hw mL le TA:I viY kw ho: tA, lY si. tyYo= yi. ko. ko be yi. m l: ny yi. nyi R: tA. zY m: gL: z: KLYO nyI yi. nyi R: ny vY mi kw a. no si, ziY h; z: ve. sA. tyYO jo:=
Ti: nyiY joYO nyI yi. nyi R: a. no si, ziY z: my: le ve.I ve; Ci: FL: nyi gwY vY mi viY bE kw jeY ve. Ti: To: yi; mL kD bAI cy, mi; Ti: zuY gwY lY pe lY ve. yi. tA. moY le bAI cy, mi; Ti: mY m TEY lE bA jo:I “TEY;I TY l: FoY Ti: w: xUY dYO woeS”
l: FoY xUY moY TEY m tA. a li ye n, m cy, mi; PY xyS cu: yi, dL: tyY bAI yi. mL: lE le bA TEY bA jo:I “l: FoY xUY moY tA. Fo, ve.I viY bE kw fo. pE. tA, jeY lAY” bA ve. Fo, tyY m fi. kwI cy, mi; Ti: mY m gwY yi. nyi R: n KuYO nE: nyi kD bAI yi. nyi R: “aD:” be sA; vY do lY kD bAI cy, mi; goY Ti: mY m “o.o: xUY moY TEY m o’: leoI o’: leo” bA jo:=
fai. Ti: hw, ku kuS ye ve. nE: nyi kD bA yi. nyi R: “aD:” be fai. ye kD bA “o. o’: leoI CU: leo” bA jo:=
goY k. nA. cy, mi; myE: bEY lA; KoY ve.I xUY moY pE. du mY Kw: CU tA, lY ve. pE. du xy,I xUY moY Fo, ve. pE. du kw TA: ho: kD TA:I gwY B. KuY kw TA: dU: jeYo=
R: gu: lA. xUY moY tA. cy, mi; zuY ni: gw gL:O TA:I vA, b: xU P: ni: P: nyi: mY KuY tA, lY ve. ni: ti su ye ceO jo:=
ni: tiO TA: vA, b: xU Vo: kw fo. “Ku: TAS Ku: TAS” “nuY hw nuY z:I VwY hw VwY z:” be ni: ti tyY m bA KL: tA. cy, mi; Ti: mY joYO m m: hD; jo:= TEY xU: ni: le. ti m: ku.I bA ve. vA, b: xU ni: P: nyi: mY tA. b: lA; F Ti: mY Ti: TD, k pe. dL: kD jo:= vA, b: xU ni: P: nyi: mY m tD, Ce, jeYo=
goY m k. nA. cy, mi; zuY ny vA, be: m k ni: P: tA. KuY tA, lY ve.I hL. TA:O m ni: P: yi. Ci ni: ti ceO jo:=
vA, be: m k ni: P: ni: ti sA; ny “Kwe; Kwe;” mLYO jo:= ni: ti sA; tA. cy, mi; Ti: mY joYO m m: hD; bAI TEY xU: ni: ti m: ku.I bA ve. vA, be: m k ni: P: tA. a. gL nL Ti: TD, k pe. fL. kD bA wu. dU TEY wu o’ lY jo:= vA, be: m k ni: P: hL tD, Ce, yeo=
goY k. nA. vA, Fw. ni: P: tA. cy, mi; Ti: zuY m KuY tA, lY ve. ni: ti ceO jo:= vA, Fw. ni: P: ni: ti KL: ny “vA, Ce, si, Ku: TuY m: mLI ni: li: ni: cE, c” be bAO jo:=
yi. goY Ti: p, kw yi; mL tyY m R: gu: lA. hw. Ci: lY si. “tai.” be KuY kDo=
cy, mi; zuY xi. le ve. tD, Ce, jeY guYo= R: gu: lA. tu lY ve. tE, nyi kD bAI B. KuY Ku: kw ly. ly. nyi ly. dYO jo:= yi. jeY ve. tE, nyi kD bA PuY luY kL. be xU luY kL. ly.O m VYO jo:= yi. PU: PU:O xU: goY TD tA. yi. l: byY kw ruY To kD ve. viY kw yi. ko. ko be yi. m l: tyY kw yi; jeYo=
yi. nyi R: PU: L: TD tA, lY m tA. yi. ko. ko moY le mL: TE;I “o. VwY nyi R: nuY PU: L: TEY TD a li kw fo. hw tA, lY VY;”I be F; n nyi lY jo:=
yi. nyi R: sA; d: mY vY kD ve.I “e. e:I b, b: m: joYI m, m m: joYI ko. ko be m l: KLYO nyi gwY li Ci mi kw jeYI loY Ku: kw jeY kD bAI VwY tA. cy, mi; li Ci mi kw pE. jeYI gwY B. KuY kw pE. dU: jeY kD bA gwY fo. TEY TD w tA, yi; lY VoY lA:” bA jo:=
yi. ko. ko p j: le bA yi. nyi R: xE. xES ye nyiO VoY lA:= yi. hL vY mi kw jeY ve. a. no si, ziY z: ve. gwY viY bE kw jeY ve. yi; t. tyY VoY lA:= yi. yi; t. tyY m fi. kw cy, mi; zuY lYo= yi. tA. pE. tA, jeY ve. gwY B. KuY kw pE. dU: jeYo=
B. KuY kw pE. pe yeO bA yi. ko. ko my sL: a. ti. R: Ku: PuY ve. tE, nyi kD bAI cy, mi; zuYO be B. KuY nA Fi, Fi, m tA. yi. moY le bA xi. le ve. tD, do jeYO jo:= gY hL B. KuY nE. bA; Ti: KuY kw FeY dU: le jo:=
B. KuY nE. bA; Ti: KuY kw yi. R: ho: t. m l: m yi. m Ti: mY tyY jo:= yi. tA. l: m z: n, m tD, wU; Ju lY vS yeO bAI “VwY tA. T: z: ve: m:I VwY m: P. lY ve: lA:” be yi. ko. ko bA kD TA:I l: m m: n n,I “VwY Ko;O VoYI VwY z:O VoY” be l: m bAO jo:= yi. ko. ko fai. Ti: hw, de: kD bA l: m m: tD, wU; lYo=
yi. ko. ko co lo kw bE cE Tu:O TA:I zi: mY CE ve. Tu: t. jo:= Tu: do le bA l: m tA.I “l: mHo:I VwY tA. nuY z:O bA z: lY dYo.” be yi. ko. ko bA kD TA:I yi. tA. z: n, m l: m tD, wU; JuY lY TA:I yi. xUY ju: kw zi: m k. yA; le ve. l: m xUYo=
viY kw yi. ko. ko yi; pe le bAI a li kD le m yi. nyi R: tA. c m. TA:I “VwY a: lYe. l: m lA; FiO xUY lA:” bA jo:= yi. ko. ko fai. bAO m nyI “nyi. me fo. VwY nyi R: tA. m: KLYo”I bA jo:=

yi. f. yE be yi. mE.

c suI a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: yi. f. yE be yi. mE. nyi: w: joYO jo:= yi. w: nyi: w: m KL: x Ko, x mL le bA vY mi viY bE kw m zY mY PEY kw KL: x x t. jo:= Ti: nyiY joYO TA: xU: wuY do lYo=
“mE.o:I viY kwH; le: tyY du m: VYo m:I KaV: m: dYo m:” be yi. f. yE bA lY TA:I “b,o:I a li k, VY;” be yi. mE. n nyiO jo:=
“a: ro: zY mY PEYO m KL: x cy, mi; z:O m a: lY z: guYo= s. nA; nA; nA; tuI a. T: TA, le sL. m:I cy, mi; m: dU: lY n, m a: ro: vY mi bE cE cE yeO” be yi. f. yE bA jo:=
mi: TA: jiY lY bA yi. f. yE bA t. m xE. xES a. T: j: gL: si.I yi. w: nyi: p. l; t: ho: jeYo= jY gu kw jeY tyY TA: yi. f. yE TEY lE bA gL:O jo: “vY mi kw pe yeOI VwY a li yeO ny nuY hL goY lE ye VSI T: Po, VS”
vY mi kw jeY pe yeOI yi.O; nyi: p. l; mY d KD, tA, lY ve. xo:I mY d xo: tyY m fi. kw mY hL: Ti: mY yi. f. yE my sL: kw dU: le jo:= yi. mE. tyY kw yi. f. yE jeY ve.I yi. my sL: kw m pE. CU: mU do gL: lY n, m yi. my sL: vL, si. mo. t. gL:O jo:= goY TA: yi. f. yE a li bA a li CoY ye bA t. m tA. dU: j: pe lY bA yi. mE. m: wo, tyY jo:=
yi. f. yE “PU:” be mLY Vo: lU. gL: lY TA: mL: LY hL do lY jo:= yi. mE. hL “PU:” be mLY Vo: lU. ve. yi. f. yE tA. mLY LY ti. Ti: kD jo:= yi. f. yE ni, m CuY nyi viY kw yi. w: nyi: w: yi; jeYo jo:=
viY Ku: kw yi; pe yeO yi. f. yE TEY lE n nyiO jo: “VwY my sL: kw m pE. CU: mL gL: lAY bA mI VwY tA. a li k, nyi mL: LY ti. Ti: lYI VwY a li yeO nuY hL g; CoY yeO m a. xU: yeHO;”
“b, b: nuY a li yeO ny VwY tA. CoY ye bA t. mI VwY hL CoY ye kDo lA:I b, b: bAO m VwY Po, m: pL. lA:” be yi. mE. Po, gL:O jo:=

 

ni, go; P:

c suI lo:aV. t. mi:

a: nE TA: t.-li:-Fi.-P: be hw:-f-s-P: bA xU: l: FoY nyi: w: joYO jo:= Ti: nyiYO joYO ny yi. w: nyi: w: m gwY jEY ve, a. V; Ku: se; z:O jo:= hw:-f-s-P: dU: jw:O m ny t.-li:-Fi.-P: ny yi. xE. xES m: TeY nyiI t.-li:-Fi.-P: tA. si, mL. du: kw Fo, t. m a. V; tA. lo. ti, ye fi ve.I yi. ny jY gu tE, nyi su yeO jo:= a. V; yi. si P: yi; lY VoY bA ny xU. hL, tA. hw:-f-s-P: dL: si. sD. le fiO VoY be bA lA; KoY t. jo:=
a: Fi. Fi: ny hw:-f-s-P: ni, go; ve.I a. V; si P: m: yi; lY hL xU. hD, tA. dL:O m nyI t.-li:-Fi.-P: tD, Ce, jeY ny yi. Ti: w: lAS a. V; w z: le ce. be ku: t. xU:=
yi. fi. pe lY bA xU. hL, dL: sA; tA. t.-li:-Fi.-P: p j: le TA:I a. V; tA. t.-li:-Fi.-P: m: Ce: Ju ti. ti.I yi. viY kw a. V; tA. pE. tA, yi; jeY ve.I se; nyi Py, nyi ye kD ve. cy. z: kDo jo:=
hw:-f-s-P: ni, go;O m tA. w: Cu: cE, n, mI t.-li:-Fi.-P: yi. z: sL: Ci: zeY d, m ruY ve. luY kL. kw a. ti.O; ho: t. gL:O jo:=

R: CU: R:O be a. PU: xU.

c suI som,-KiS cu cy

b, b: be m, m be yi. R: Ti: xU. joYO m viY Ti: viY kw a: nE TA: R: CU: R: Ti: w: joYO m t, tyY yeO jo:= Ti: nyiY joYO TA: yi. R: be R: CU: R: yi. w: nyi: w: tA. vY mi kw a. PU: tL ye ceO TA: TEY lE m. JuO jo: “a. PU: tL t. m m: rEY lY ny viY kw T: yi; lY VS”
m: lE t. m a. PU: xU. nyI yi. R: tA. yi. b, b: be yi. m, m gL:I lE t. m a. PU: xU. ny R: CU: R: tA. gL: kD jo:= R: nE R: nyi: w: m vY mi kw t: ho: jeYo= jY gu tE xU kw pe yeOI R: CU: R: tA, t. m a. PU: xU. xyaVO m tA.I yi. R: guY yi. R: mLY yi. R: nE: mL le TA:I R: CU: R: a. PU: xU. be yi. L: p lA; KoY lAY bA jo:= R: CU: R: hL yi. de:O m xE. xES p gL: kDo=
yi. w: nyi: w: m a. PU: xU. tL kD k. nA.I R: CU: R: tL t. m a. PU: xU. rEY lYoI yi. R: a: Fi. Fi: Ti: w: tL t. m m: rEY lY nyiI viY kw yi. R: m: w yi; jeYoI R: CU: R: ny viY kw yi; jeY w leo jo:=

ni, go;O m To: lY

c suI a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: ni, go;O xU: To: lY Ti: mYO be wu. nL. m: TeY m lu: P: mo: Ti: mY joYO jo:=
Ti: nyiYO TA: lu: P: mo: tA. To: lY TEY lE n nyiO jo: “lu: P: mo:o:I nuY a. xU: ye tyY VY;I lu: bE kw nuY jeY pe yeo:=”
“VwY lu: bE m moY nyi lA:” be lu: P: mo: Po, gL: lY jo:= “yiY jy lu: bE VwY moY ti.oI ni, CU; CU; xy, le dYOI yiY jy Fi: h n. nS kYO” be To: lY fai. Ti: hw, bA gL:o=
“nuY bA m lu: bE a li kw dY;I VwY tA. ho: jeY lY m:” be lu: P: mo: n nyi lYo= “ho: m. gL: dYO VoYI gY hL lu: P: mo:o:I VwY jY gu xE: m: KuYI nuY k. ku kw gL: zL: lY m:” be To: lY bA jo:= To: lY fai. bA m nyI “VwY jY gu xE: m: KuYI nuY k ku kw gL: zL: lY m:I nuY tA. lu: bE kw ho: m. gL: CUYo” bA jo:=
“zL: lY m:I VwY k ku kw dA zL: lY” be lu: P: mo: KuY kDo bA n: le bA lu: P: mo: k ku kw To: lY tD, dA jeYo= w: jUY c cH;I w: jU: wu. dUO lu: P: mo: tA. To: lY ho: co nyi jeY kDO; mi yiY jy lu: bE m: moY=
“nuY bA m lu: bEY a li kw dYO VY;” be To: lY tA. lu: P: mo: n nyi lYo=
“nuY TY tyY VSI VwY gwY co tE, nyiOI a l VY m VwY mi di,o” bA ve. hw. jeYo=
lu: P: mo: tA. zL: nyi ni, Kw: xU le bAI lu: P: mo: tA. be Ce, jeY cE, hw si.I gwY si, po nA. Kw jeY ve. py tyY jo:= lu: P: mo: g; hw nyi hw moY leo= yi. k ku kw mL R kL. zL: kD nyi lu: P: mo: ni, m CuY leo= To: lY tA. hw moY le bA ruY si. yi. mD: nD, kw mEY t. ve. TEY lE bA jo: “VwY tA. nuY kL.O mI VwY k ku kw kL. zL: lY mI nuY tA. VwY zo: zo.O; ye gL:O” be lu: P: mo: bA jo:=
“VwY tA. nuY TEY lE m. j:O ny lu: bE tA. nuY moY w m: dYoI nuY mD: nD, h: t. ny moY w dYO VoY”
lu: P: mo: jUY le ve. yi. mD: nD, h: kD TA:I zo: fi. To: lY mL le nyi tD, do jeY si. m: moYo= To: lY tA. lu: P: mo: ruY li, kD nyiI g; hw hL hw m: moY hL ni, m CuY CuY; lA: xU g; hwI a li hw hL hw m: moY bA yi. ni, m kwH dU: j: FD, t. m ny “To: lY tA. a. TA: moYO ny VwY z: du VoY”
viY bE Ti: viY k. nA. kw lu: P: mo: py t. ve. To: lY lYO m tA. vu ny, tyYo= viY bE PY Ti kw To: lY pe lY TA: “viY bEI viY bEI viY bE” be viY bE x. TE do lY jo:= viY bE co lo kw Ti: je: ny joYO xU: ku:o be To: lY cy, mLO jo:=
goY TA: F; be “a. xU: VY lY;” be d: to, Ju lY m yi. sA; p j: leo= lu: P: mo: yi. x. TE sA; tA. To: lY ci. mLO nyi tD, Ce, jeYo= TEY Ti: hw, m hL To: lY tA. lu: P: mo: ruY mL m: KuY=
TEY Ti: hw, ny loY Ku: KL: kw jeY ve. py t. ve. To: lY tA. vu ny, tyYo= loY Ku: kw To: lY pe lY TA: “loY Ku:I loY Ku:I loY Ku:” be loY Ku: x. TE do lYo= “loY Ku: TEY m kw Ti: xU: ny joYO xU: ku:o” be To: lY cy, mLO jo:=
goY TA: “a. xU: VY;” be lu: P: mo: x. TE do lYo= To: lY tD, Ce, jeYo= hL. TA: m xE. xES To: lY tA. lu: P: mo: ruY mL m: KuY=
wo: PiY mi kw To: lY tD, dU: jeYo= goY Ti: fi. ny wo: PiY we we ho: le vS dY VY= wo: PiY mi kw be To: lY tD, do lY TA:I yi. Ti: goY dE: lES y ko xUH; le: kD le m tA. lu: P: mo: moY leo=
“moY leoI nyi. nyi nuY xUYO VoY” be lu: P: mo: bA do lYo=
“VwY tA. nuY a. xU: yeO bAI nuY tA. VwY a. xU: ye kD VY;” be To: lY bA Po,O jo:=
“VwY tA. nuY kL. ve. k ku kw zL: kD m a. xU: yeO VY;” be lu: P: mo: bA jo:=
“VwY m: VYI VwY m: xi: lA:I VwY a. xU: le. m: sD.” be To: lY Po, gL: kDo=
“nuY VoY lA:I nuY VoY” be lu: P: mo: de: lYo=
“VwY m: VYI To: lY goY Ti: mY m a li k, m a. ti. bA m. gL: lY nyiH;” be To: lY n nyiO jo:=
“yi. PuY PuYI yi. n. po TEY xU k,” be To: lY a li k, m lu: P: mo: bA m. lY jo:=
“TEY;I VwY tA. nuY moYO;I VwY tA. xU xU; k, lA:I nuY k ku kw zL: su To: lY goY Ti: mY m VwY m: VY lA:I nuY moY;” be To: lY F; bA Po, kDo=
lu: P: mo: n: t. ve. xy, dU: j: nyi kD bAI To: lY tA. CU: Ju kDo=
goY k. nA. go: jEY kw lu: P: mo: jeY ve. To: lY lYO m tA. vu ny, tyY jo:= go: jEY PY Ti kw To: lY pe lY bA “go: jEYI go: jEYI go: jEY” be bAO jo:=
TEY Ti: hw, m lu: P: mo: TeY le ve. m: bA Po, jo:= m: wo, tyY nyi To: lY tA. ruY mL leo= ruY mL le bA yi. mD: nD, kw mEY t. jo:= lu: mD: nD, kw To: lY tA. mEY t. m fi. kw “o.I TY yi. Ku: kw tyY m a. xU: TEY KL. lEYO VoY” be To: lY bA jo:=
lu: P: mo: p j: le bA yi. mD: nD, h: kD TA: To: lY tD, do jeY si. Ce, jeYo= To: lY tA. lu: P: mo: ruY mL m: KuY=
lu: P: mo: tA. To: lY Ce, li, jeY TA: l: m tA. moY leo= ni, go; n, m To: lY cu: yi, dL: t. ve. l: m tA. “l: mHo:I l: mHo:I l: mHo:” be KuY si.I “a: ro: p: li, sL: go z: ye lAY” bA kD TA: l: m jeY ni, xUO nyi yi. w: nyi: w: m p: li, sL: go z: yeo=
p: li, ziYO pe yeO TA: To: lY be l: m p: li, sL: go PU, t. jo:= p: li, sL: go PU, t. TA: “p: li, sL: TEY m tA. a li ye wS” be l: m n nyiO jo:= “mi Cy kw Kw tU. m:I a. to. be; co lo kw Kw tU.” be To: lY bA jo:=
“Kw tU. kD k. nA. a li ye wS” be l: m n nyiO jo:=
“a li ye wO m nuY tA. VwY bA m. gL:O” be To: lY bA jo:=
a. to. be; kw be To: lY li. li. xU do lYoI l: m my sL: hw: xU: pe, le dY m yi. moY le bAI a. to. be; co lo kw tU. t. m p: li, sL: bLY lY n, mI To: lY KL: ku s KL: mU kDoI Ti: To: bA tU. t. m p: li, sL: bL: lYoI “ToV:” bL: le bA l: m my sL: nyi: b: lES CE; leo=
“To: lHo:I a mL s: VwY my sL: CE; leoI VwY bEY LY nA Fi; hw gL: ye m:” be l: m KuY si. de: lYo=
l: m de:O m tA. CoY si. wuY-s tyY kw To: lY jeY ve. nA Fi; hw yeo= “a. gL c hw si.I a: cU, yiY pA. ve. nyi my sL: kw ho: gL:O ny dY leO VoY” be wuY-s m. Ju lYo= nA Fi; so mL le bA l: m tyY kw To: lY yi; jeYo=
“wuY-s a. xU: bA m. lY;” be l: m F; n nyio=
“wuY-s bA ny l, fi; hL: be F; bo pA. ve. my sL: kw me jo:” be To: l: bA m. lYo= l: m jUY le ve. xy, me kD TA:I PiY nY nyi l: m yi. sA; d: mY mLY do lYo= goY TA: Ce, Pe; To: lY moY le ve. tD, do jeYo=
l: m ni, m CuY nyi jwY go: jEY nA. Kw py t. ve. To: lY lY bD,O ny Ko; se; n, m py tyY jo:= yi. goY lE py tyY m fi. kw wuY-s tA. to, zo: leo= “wuY-sHo:I a: meY xU meY TA: nuY tyY kw To: lY lY ve. nA Fi; hw lY mI wuY-s nuY a. xU: m. gL: kD VY;” be wuY-s tA. l: m n nyio=
“a. gL c be a: cU, yiY pA. ve. my sL: kw me gL:O dY leO VoY be To: lY tA. VwY m. Ju lYo lA:” be wuY-s bA m. lYo=
“gY hL l, fi; hL: be F; bo pA. ve: my sL: kw me be To: lY bA m. lY VY” be wuY-s tA. l: m bA m. kDo=
l: m goY lE bA tyY m fi. kw go: jEY nA. Kw kw To: lY tyY si. p j: leoI “ku Ko; ve. yi. R: Ti: z: ho: ceI To: lY yi. R: tA. yi. z: guY ce” be To: lY tA. l: m j: KuY tyY m tA. To: lY p j: leo=
goY TA: py tyY m kw be To: lY tD, do lY si.I “TEY;I l: mHo:”
l: m xi. le ve.I “a. xU: VY;I a. xU: VY;” be l: m bA jo:=
“ku Ko; ve. yi. R: Ti: z: ho: ceI nuY R: nuY z: guY ce” be l: m tA. To: lY j: KuYO jo:=
goY m k. nA. l: m yi. R: ho: lY TA:I yi. R: yi. z: guYo jo:=

mLYO m b, b:

c suI a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: a bi R: Ti: w: joYO m nY lY bAI nA Fi; a li xy, gL:O hL xy, m: dY leI lo, ye bA xUYo= fai. fi su p j: le bA xUY moY viY kw lY ve. ye jw lY jo:= yi. b, b: ny mY py, hw ve. yi. R: xUY moY tA. TE, ve. tU. n, mI ye jw lY su buO be TA: tA, jeYo jo:=

mY py, yi, lU;O nyi jY gu kw R: nE xUY moY xo FeY le ve.I gwY suY viY KL: kw m Fi du: mi: TA: xU kw xo FeY le m tA. R: nE yi, b, b: be fai. fi su bu m: sD.= l: FoY tU. gu kw pe yeO xUY moY m: t, t, mY pyW le: tU. ti. ve. ho: lA; KoY nyi fai. fi kw yi; lY guY jo:=

yi; lY tyY m jY gu kw yi. R: mLY suY Fi du: mi: TA: xU kw nyi. n. ve. VuY tyY m tA. yi. R: guY moY le bA jeY ve. ni, m T. gL:O jo:= “m, mHo:I T: VuY m:I TEY; Fi du: R: hL xUY ku.O bo,I a: ro: R: le: xUYO xU: m: VY bo,”

Fi du: mi: TA: xU kw FeY d, m yi. R: xUY moY VY m yi. m: sD. jo:= k. nA. zo: zoS tE, nyi kD TA: ve. yi. R: VY m sD. le bAI fai. fi su tA. fai. Ti: hw, de: ve. tU. ti, yeo jo:=

vY b Ci kw yA; CU: tyYO m a. mi: R:

c suI som,-KiS cu cy

a: nE TA: FoY mo: m Ti: w: be yi. li. p. be yi. li. m be t: ho: tyY jo:= Ti: nyiY joYO ny a. R: mo: vY mi kw jeY ve. vY mi KwI vY mi mo; ye kD ve. viY kw yi; pe lY TA:I “s. nA; nH; nyi: xU. vY mi kw ny, g; ye m:” bA jo:=
k. nA. nA; pe lY nyI yi. w: a. R: bA m. t. m xE. xESI yi. li. p. be yi. li. m vY mi kw jeYo= vY mi kw pe yeO ny, g; nyi “xU:eI xU:e” KuY kD TA:I jwY vY mi doY kw m loY Ku: KL: kw fo. “xU:eI xU:e” be KuY Po, lY jo:= yi.O; nyi: xU. m fai. Ti: hw, “wo.o:I wo.o:” be KuY kD TA: “wo.o:I wo.o:” be KuY Po, lY jo:=
yi.O; nyi: xU. viY kw yi; jeY ve. a. R: tA. bA gL:O jo:= “a. R:o:I VwY nu: nyi: xU. ZxU:eI xU:e” KuY kD bA “xU:eI xU:e” be jwY vY mi doY kw fo. KuY Po, lYO lo= VwY nu: “wo.o:I wo.o:” be KuY kD TA: Zwo.o:I wo.o:” be KuY Po, lY loo=”
“a. R: m: jUYI a. R: zY nu: p p nyi: py m kL. z: lY m: VAY;” be yi. li. p. be yi. li. m tA. FoY mo: m Po, gL: kD jo:= goY lE bA kD VY hL yi.O; nyi: xU. tA. p p nyi: py m gL: z: kDo jo:=
k. nA. Ti: nyiY yi.O; nyi: xU. m vY mi kw jeY ve. ny, g; yeO hL a: meY m xE. xES jwY vY mi doY kw fo. yi. sA; KuY Po, gL: lY ve: jo:=
li. p. be li. m nyi: xU. m viY kw yi; jeY ve. a. R: tA. “a. R:o:I a: meY Ti: nyiYO m xE. xES jwY vY mi doY kw fo. yi. sA; KuY Po, gL: lY loo:” FoY mo: m n nyiO mH nyHI “a: Fi. Fi: VoYo;I TeY VY ny a. R: jeYOI nYO; nyi: xU. viY kw tyY” bA jo:=
mi: TA: jiY lY bA FoY mo: m K, Tu mAYI Ci R: a: xU. xU xU: Ti: c ruY ho: ve. vY mi kw jeYo= vY mi kw pe yeO Ci R: tA. jwY vY mi doY kw Ci cU, tL. t. ve. TEY lE KuYO jo:I “hO m VY ny Ci R: c cH; lAYI m: h m VY ny jeY kD”
Ci R: c cH; pi; xU; m c dA lY jo:= ni: TEY Ti: mY m ny wu. FEY xUOI yi. a: cU, yi. d: mY kY ve. xU hLY xUO nyi lA; PLY kw pE. nO jo:=
ni: Ci R: c nyi FoY mo: m tyY kw pe lY TA:I FoY mo: m tA. pi; xU; m TEY lE bA jo:I “a. R: mo:o:I a: ro: hLY hw gL: lA; KoY lAY VeS” bA jo:=
pi; xU; m wu. dU kw m hLY tA. FoY mo: m hL. TA: hw gL:O jo:= pi; xU; m wu. dU kw l: py fi, d: mY bi dY guYO jo:= FoY mo: m l: py fi, ruY mLO m a: jU: tA. pi; xU; m z: guYo jo:=
pi; xU; m wu. dU kw m l: py fi, tA. FoY mo: m ruY guY le TA:I FoY mo: m wu. dU kw m hLY tA. pi; xU; m Ti: hw, hw gL: n, m w: co Ci lYo= FoY mo: m tA. pi; xU; m hLY hw kL. kL.O m ye ve.I FoY mo: m wu. dU tA. Ti: hw, a. ti. R: be Ko; z: tyY m xU: yiY yA; lY TA: FoY mo: m le “pi; xU; mHo:I a li k, nyi VwY lA; PLY kw xU: yiY yA; lY VY;” be n nyi kD TA:I “TEY m ny VwY s, ce; xU: VY lA:” be pi; xU; m Po, gL: lY jo:=
Ti: To: bA hw: hw su Ti: buY vY mi KL: kw ko. jY jeYO jo:= “FoY mo: mHo:I nuY wu. dU tA. pi; xU; m Ko; z: tyYo” be hw: hw P: Ti: w: KuY Ju lY jo:= hw: hw P: yi. x. TE sA; PY bA do le mL: TE;I FoY mo: m tA. pi; xU; m z: guYo=
goY k. nA. FoY mo: m bUY FL: tA. pi; xU; m gw: t.I yi. K, Tu goH mAY t. ve. nyiI FoY mo: m viY tA. CE: jeYo=
viY kwH pe ye bA k KL: i’; kDo=
“a: mY VY;” be li. p. li. m nyi: w: m n nyiO jo:=
“a. R: VY lA:” be pi; xU; m Po, gL: kDo= li. p. li. m nyi: xU. m k KL: PuY kD TA: m: moY nyi xU: a. R: moY Ti: w: moY leoI yi. PyE: my hL nyi vi. vi. xU: Ti: w:= “VwY nu: a. R: m: VYI nuYI VwY nu: a. R: PyE: my TeY m: kY” be R: nE nyi: w: m bA jo:=
“nH; a. R: yi. PyE: a li k, VY;” be pi; xU; m n nyi lYo=
“VwY nu: a. R: yi. wu. FEY TEY xU m: k,I yi. a. cU, TEY wu m: k,I TEY xU by: lA: lA: m: k,” be R: nE nyi: w: m bA m. gL: lY jo:=
“goY lEY VY ny nH; a. R: yi. wu. FEY a li xUHO; k, VY;I yi. a. cU, a li wuHO; k, VY;” be pi; xU; m n nyiO jo:=
“a. R: wu. FEY nyE.OI a. cU, roOI by: lA: lA: m: k,” be R: nE nyi: xU. bA m. kDo=
pi; xU; m do jeY ve. yi. a. cU, tA. L ve. Vw. tA. gL: z: nyi a. ti.O; zeY dYoI yi. wu. FEY hL dL Juo= goY k. nA. a. R: moY viY kw fai. Ti: hw, yi; lY ve. k KL: i’; kD TA:I “li. p. li. mHo:I k KL: PuY gL: lAY” be KuYO jo:=
“nuY VwY nu: a. R: m: VYI VwY nu: m: PuY gL:” be yi. li. m bA Po, gL:O jo:=
“nH; a. R: a li yeO VY;” be pi; xU; m n nyi lYo=
“VwY nu: a. R: ny si, Ti: K, TuY mAY tA, lY ve.I si, LY n: kD bA “hL:e:” bA kD k. nA. ve. k KL: PuY gL: lAY be VwY nu: tA. bAO VY=
pi; xU; m K, Tu mAY t. ve. si, Ti: LY hw ho: bi le bA a. R: mo: viY kw yi; lYI viY kw pe lY bA si, LY ruY t. kD k. nA. “li. mHo:I k KL: PuY gL: lAY” be yi. li. m tA. KuYO jo:= TEY Ti: hw, m yi. li. m k KL: PuY gL: kD bA viY Ku: kw pi; xU; m dU: lYo=
viY kw pi; xU; m dU: jeY k. nA. bA yi. li. m tA. TeY bA gL:O jo: “li. mHo:I nyi. mL; KL; a. R: wu. go; lo kw yiY jy xyYO m hw kL t. VSI wu. go; lo tA. CE: be Ci mL du tA. CE: hL li Ci mi sL, sL: hw kL t. gL: VSI li. p. ny goY dE: Fi: ve. nyi. mL; KL; a. R: tA. t, yi; t. lY m:I li. m nuY ny goY tA. CE: yi; t. m:” be bA gL:O jo:=
Ti: To: yi; t. kD bAI pi; xU; m m tu lY ve. yi. li. p. kL. fL. kw Ko; kD ve. yi. xU: CU;O m “cU; cU;” mLYO jo:=
yi. li. m p j: le bA xi. le ve. “a. R: nuY a. xU: yeO;” be n nyiO jo:=
“a. R: tu lY ve. yiY jy doYO xU: lA:” be pi; xU; m Po, gL:O jo:=
yi. li. m ny yi. sA; mLY lY m tA. fai. n n, tyYo= TEY Ti: hw, m yi. li. p. hw: z:O m “kD; tD; kD; tD;” mLYO jo:=
“a. R: nuY a. xU: z:O lY;” be yi. li. m n nyiO jo:=
“mi: TA: m: jiY; le a. R: sL, sL: z: tyY VY” be pi; xU; m bA jo:=
“a. R:o:I li. m tA. a. ti. gL: z: lY m:” be yi. li. m bA jo:=
yi. li. m tA. yi. nyi R: lA; p; m Ti: mY gL: z: lY jo:= goY k. nA. yi; t. kDo=
mi: TA: jiY lY TA: yi. li. m tu lY ve. a. to. fiI zY cy.I viY xU, ye tyY TA: pi; xU; m hL hw. Ci: lYo=
Ti: g kw yi. lA; nyi gu t. ve.I “a. R: ve; Ci: nYOI gwY jeY dY;” be n nyiO jo:= “gwY jeY m: dYe:I goY m yA; CU: gu lA:” be yi. li. m bA jo:=
“goY tA. CE: jeY dY;” be nE. bA; Ti: g kw pi; xU; m lA; nyi gu t. jo:= “gwY je: m: dYe:I goY m a. T: dL: gu lA:” be yi. li. m Po, gL:O jo:=
“gY a li kw jeY wS” be pi; xU; m n nyi lYo=
Ci R: Ku. d: mY Ti: Ku. yi. li. m ruY do lY ve. py, b: kw lE. yA; jeY fiO jo:= “Ci R: TEY m tA. a. R: nuY c yA; jeYI Ci R: a li kw lE leO ny goY kw nuY nE si jeY dYO VoY” bA jo:=
pi; xU; m jeY kD TA:I zo: fi. a. mi: R: mL le nyi yi. nyi R: tA. tE, nyi jeY TA:I yi. nyi R: tA. z: guY leY ve.I yi. wo; toO; le: jwY mi Cy kw PU, dYO jo:=
pi; xU; m tA. be yi. li. m Ce, jeY ve.I nwY si, ziY TA: si kw dA jeY ve. yA; CU: tyY jo:= pi; xU; m nE si. jeY do le ve. yi; lY yi. li. m tA. g; hw lYo= si, ziY TA: si kw yi. li. m yA; CU: tyY m tA. pi; xU; m moY le TA:I yi. hL si, ziY dA n, m yeO hL dA m: ku. jo:=
“li. m nuY a li ye ve. si, ziY dA ku.O VY;” be pi; xU; n nyiO jo:=
“mD: LY ti. ho:I n be FL: vL, ho: ve. si, ziY kw me m:I goY lE yeO ny dA nO VoY nA:” be yi. li. m bA m. gL:O jo:=
yi. bA m. lY m xE. xES ye kD hL dA m: dY= gY hL pi; xU; m k pe. dA nyi nwY yi. li. m tyY kw a: lY pe yeO be k, TA:I “a. R:o:I nuY gwY a p l. Py. ruY ye m:I a. to. kw hw: xU: pe, le CuY ve. a. R: nuY tA, lY VS” be m. JuO jo:=
yi. li. m bA kD m a: jU: tA. pi; xU; m CoY yeO jo:= l Py. tA. pi; xU; m CuY nyi hw: xU: pe, le kD le TA:I pi; xU; m l. Py. tA, t. ve. yi. li. m tA. tA, gL: lY jo:= “a. R: nuY my sL: pi. t.I mD: nD, yi. d: mY h: t. ve. si, ziY kw a: RY RY dA lY m:” be yi. li. m bA gL:O jo:=
pi; xU; m my sL: pi. t.I mD: nD, TEY wu h: t. ve.I si, ziY dA nyi yi. li. m tyY kw dA jeYO jo:= yi. li. m tyY kw pe ye vS dYO bAI pi; xU; lA; PA, kw dYO mH l. Py. tA. yi. li. m ruY tA, lY ve. pi; xU; mD: nD, kw k. kD xU: k. ji: kDO jo:=
“a: lYe. a. R: mD: nD, kw k. yA; leo lA:” be pi; xU; bAO jo:=
“a. R:o:I l. Py. fai. Ti: hw, CuY tA, lY VS” be yi. li. m bA gL:O jo:=
l. Py. tA, jeY ve. fai. Ti: hw, CuY nyi hw: xU: pe, le ye ve. tA, lY jo:= TEY Ti: hw, ny yi. li. m ni, m si liS ye ve. l. Py. zo: zoS mo.O jo:=
“dA lY do,I hL. TA: m xE. xES my sL: pi. t.I mD: nD, yi. d: mY h: t. m:” be bA jo:= pi; xU; m my sL: pi. nyiI mD: nD, TEY wu h: t. nyi be si, ziY dA lY m yi. li. m tyY kw a: lY pe ye vS dYO TA:I pi; xU; ruY t. mH l. Py. tA. yi. li. m cU, tA, lY ve. pi; xU; mD: nD, kw tE, tEW k. ho: kDo= si, ziY kw fo. pi; xU; FeY leoI yi. FeY gu le gu kw yiY jy bE d: mY Ti: bE PyE; le jo:=
yiY jy bE kD le nyi si, ziY kw tyY m yi. li. m ny yi. yA; jeY m: n m sD. le TA:I wu. p. tA. KuYO jo:=
“wu. p.o:I yiY jy a. ti. doY j gL: m:” be de:O jo:= wu. p. yiY jy doY nyi doY guY le bA:I yi. li. m tA. wo; Ti: TD, wu. p. de:O jo:= wo; gL: kD bA yi. ve; Ci: kw wu. p. k. kD TA: yiY jy do lY ve. yiY jy bE kw fai. Ti: hw, bi leo jo:=
yi. li. m ny a mL s: xU: R: hw R: m: joY nyi vY b Ci tA. de:O jo:=
“vY b Cio:I yiY jy TEY m Py; doY gL: lY m:” be vY b Ci tA. de: kDo=
yiY jy tA. vY b Ci doY guY le TA:I a. mi: R: yA; CU: tyY m si, ziY tA. vY b Ci cU, tA, jeY si. nwY vY b Ci kw kL t. jo:= a mL s: a. mi: R: yi. a. xU: jiY ru: duH m: joY nyi si, ziY kw be yA; lY si.I si, ziY nA. Kw yA; CU: tyY m VY jo:=
goY lEH nyi a mL s: a: ro: vY b Ci tA. tE, nyiO TA:I si, ziY nA. Kw kw R: CU: a. mi: R: yA; CU: tyY m tA. moYO m VY jo:=

yi. m, m be cy, mi; R:

c suI lu:aV. t. mi:

a: nE TA: cy, mi; Ti: mY joYO m R: mL: R: Ti: w: m yi. R: guY VY jo:= cy, mi; be R: mL: R: yi. R: Ti: mY joYO m cy, mi; VY jo:= yi. R: vUY mL le m mL R m: VY bAI R: mL: R: yi. b, b: be yi. m, m yi.O; li. p. tA. Fw. lY jo:= gY hL R: mL: R: yi. R: nE cy, mi; VY m yi. b, b: be yi. m, m tA. moY fi ni, m: xU nyi gwY KD, go; kw cU t. jo:=
Ti: nyiY joYO TA: yi. b, b: be yi. m, m tA. yi. a. mi: Ti: hw, Fw. yeO jo:=
“b, b: be m, m ny li. p. a l tyY;” be yi.O; nyi: mo: n nyi lY jo:=
“VwY R: m: ho: tA, lYI VwY R: yi; mL tyYO” be R: mL: lA. Po, gL:O jo:=
R: mL: lA. viY kw yi; jeY tyY TA:I yi. ce, ce: xe: To: tA. dU: j: my: su yi. nyi R: yi. k. nA. si CoY g; jeYo= viY kw yi; pe yeO R: mL: R: viY kw dU: jeY ve. yi. R: tA. tA, do lY ve. viY mi: TA: si kw k, ny, fiO jo:=
yi. R: tA. tA, D, tyY TA: R: mL: R: TeY bA jo: “a. R: m: gL: moYI a p m: gL: moY”=
goY lE bA tyY m fi. kw yi. nyi R: py tyY m do lY ve. yi. ce. ce: tA. “TeY;” be KuY kD jo:= R: mL: lA. xi. le ve. yi. lA; PA, kw m cy, mi; R: jwY B. jEY kw FeY xUYo jo:=

b, b: R: bL: diY sA,

c suI n-li-m mAo-p:

a: nE TA: mL: CU: m Ti: w: joYO m a. mi: Ti: w: joYO ve. viY hw do jeYo jo:= yi. a. mi: viY hw do jeY k. nA.I mL: CU: m ny bL: diY sA, Ti: mY tA. lA: PA, f.O jo:= yi. m, m R: guY yi. xU; Ti: w: joY le m yi. a. mi: sD. leo= gY hL bL: diY sA, VY ve.I l: FoY m: VY m tA. yi. a. mi: m: sD. le se:=
Ti: nyiY joYO ny viY kw yi. a. mi: Fw. yi; lYo= goY Ti: nyiY nA; nA; TA: le bL: diY sA, viY kw be do jeY ve. de mi m: ye m zY wo: Py: m: tA, jeY jo:= mo; lo zY z: fi. pe lY bA yi. a. mi: tA. yi. m, m TeY bA jo:=
“a. mi: nuY b, b: R: nyi. nA; le de mi m: yeoI ve; mD; lY xU: ku:oI nH; bW tA. zY wo: Py: a. mi. tA, gL: ye m:” bA jo:=
de mi kw yi. b, b: R: tA. yi. a. mi: zY wo: Py: tA, Ju yeoI de mi kw pe yeO “b,o:I b,o:I b,o:” be yi. a. mi: KuYO jo:=
“fi; fi; fi;” be bL: diY sA, s KL: Po, gL: lY jo:=
yi. a. mi: ni, m CuY nyi bL: diY sA, tA. ti. se; kD jo:= goY k. nA. zY wo: Py: tA, t. ve. viY kw yi; jeYo jo:=
viY kw yi; pe yeO “a li k, nyi zY wo: Py: tA, yi; lY VY;” be yi. m, m n nyiO jo:=
“b, b: tA. a. mi: KuY kD hL m: moY= “b,o:” be KuY kD hL “fi;” be bL: diY sA, mLY lY bA VwY ti. se: kDo” be yi. m, m tA. yi. a. mi: bA gL:O jo:=
yi. m, m xi. le ve. “goY m nH; bW VY m m: sD. xU: VY;I TEY lE yeI a. mi: nuY viY vu ny,I a. m jeY tE, nyi yeOI si, gL: TEY m PuY tE, nyi m: dY VS” bA ti. jo:=
yi. m, m do jeY kD k. nA.I si, gL: kw a. xU: dAYO m yi. a. mi: sD. ni, xU nyi PuY tE, nyi kD TA:I bL: diY sA, a: my, m dAYO nyiI yiY FY kw: l: l: cu tyY m bL: diY sA, tA. ho. Ti: se; kD jo:=
yi. a. mi: ti. se; kD m bL: diY sA, xUY moY tA. yi. m, m moY le bA VuY nyi viY kw yi; lYo= viY kw yi; pe lY kD TA:I yi. vUY t. m bL: diY sA, R: TD tA. yi. a. mi: yiY FY Ti: se; guY leO m yi. m, m moY le bAI vUYO m m: n leo jo:=

yi. R: mLY sA. lYO m

c suI n-li-m mAo p:

a: nE TA: yi. R: guY yi. R: mLY nyi: w: joYO jo:= myE: Ti: zi: joYO nyi yi. R: guY k KL: do jeYo jo:= yi. R: guY viY kw m: tyY m fi. kwY yi. R: mLY xUY m tA. yi. R: guY m: sD. jo:=
fai. fi su ye jw ve. yi. R: mLY tA. x tU. kDo jo:= gY hL yi. R: mLY tA. x tU. kD k. nA. s: nyiY pe yeOI yi. R: mLY sA. lYo jo:= viY kw yi. R: mLY yi; jeY ve. viY xU, nyi ye tyY TA: yi. R: guY yi; pe lYo= yi. R: guY myE: tA. hL yi. R: mLY ye jw lYo= yi. R: mLY xUY xU: m: sD.O m yi. R: guY ny a. TA: TA: m xE. xES yi. R: mLYO be k, Ci: Ci: tyY jo:=
Ti: nyiY joYO ny yi. R: mLY tA. “Ti: nyiY nyiY ny nuY ni, CU; CU; k,I Ti: nyiY nyiY ny nuY biYO” be yi. R: mLY tA. yi. R: guY lD gw gL:O jo:= yi. R: mLY a. xU: hL m: Po, gL: lY jo:=
ni: PyE; lY kD m yi. R: mLYO be a: my, nyi tyY kD TA:I fai. fi suH Ti: w: yi. tA. “nuY R: mLY xUYo lA:I yi. sA. lY ve. viY kw yi; lY m VY” be bA m. lY jo:=
fai. fi su bA m. lY m tA. yi. R: guY m: jUY ve. TEY lE bA Po, gL:O jo: “VwY R: mLY Ti: nyi, le viY xU,I bUY FL: mi Ci Fi:I zY wo: Py: cy, ve. VwY tA. gL: z: lY VY” be yi. bA Po, gL:O jo:=
li Vw: nyiY ko. jeY bAI fai. fi fai. Ti: w: yi. R: guY tA. TEY lE bA lY jo: “nuY R: mLY xUY m a: Fi. Fi: VYO nyiI nuY zo: zoS tE, nyi m:I yi. sA. lY ve. nuY tyY kw yi; lY m VYO” bA jo:=
goY k. nA. yi. R: mLY tA. yi. R: guY zo: zoS cy, nyi ku.O jo:= Ti: nyiY joYO TA: yi. R: guY yi. R: mLY zY z: tyY m fi. kw “nuY n KuY kw fo. vo, do lY tyYo” be yi. R: guY bA gL:O jo:= “m: VYI n be FL: lA:” be yi. R: mLY Po, gL: lY jo:=
lu beY beYO xU: do lY bAI yi. R: mLY be L: RY; tyY n, m yi. Pe; yi. R: guY hw tyYo= yi. R: mLY tA. yiY jy d: ye fi mI yi. R: guY Ce, ny, m: mL TA: le yi. R: mLY yi; pe lY jo:=
yi. R: mLY tA. be a li ye ve. Ce, li, jeY n, m yi. R: guY m: sD. bA fai. fi su Ti: w: tA. jeY ve. gwY jEYO jo:= “nuY mY dY KD, ve. yiY jy mY Tu: xy,I jwY yi. doY kw yi. KuY TuY vE, t. ve. nuY R: mLY tA. yiY jy d: ye fi m:I” be fai. fi su Ti: w: cu: yi, gL: lY jo:=
fai. fi su cu: yi, gL: lY kD m tA. yi. R: guY CoY ye kD TA:I yi. R: guY Ce, jeY n, m zo: fi. mL le TA: a. mu: zL: si. fai. fi kw be Ce, do jeYo=
Ce, jeY tyY m jY gu kw bA m. gL: lY su joYO m TeY m. gL: lY jo: “nyi. mL; KL; nuY a l pe ye ve. yi; t. hL si, Ku: kw hw yi; t. m:I si, Ku: kw nuY dU: le TA: yi. KuY tA. B. p. CU: ve. yi; t. m:” be bA m. lY jo:=
goY Ti: vy; m mi: TA: jiY lY kw CiI si, KuY KL: kw xUY moY tyY ve. B. p. tA. lD;O mI mi: TA: jiY lY ve. yi. R: guY tE, nyi kD bAI si, KuY kw CU: t. m B. p. goY m tA. lD; nyi a. B. Ju ku. jiY TuY; zeY dYO m yi. R: guY moY le jo:= yi. R: mLY z: lYO m kw fo. yi. R: guY li, yeo jo:=

vY b KL: lo. be: z:O m

c suI a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: l: FoY xUY su joYO bB,O ny a: mY hL “nyi. mL; KL; vY b KL: lo. be: z:O VY” be bAH m: dY m yi. li: joYO VY= goY lE bA kDO m pL. duI xUY su tu lY si. vY b Ci tA. lo. lYI l: FoY tA. hL z: lY jo:=
Ti: nyiY joYO TA:I FoY mo: P: Ti: w: xUYo= a: soY bAO m xE. xES jUYO m pL. duI xUY su tA. tA, jeY si. m: tU. kD se: TA:I s vy; s: nyiY xUY moY vu ny, m yi. li: joYO mO le be fai. fi su vu ny, ni, m: xU= gY hL y: Pi. CU; su FoY p. R: Ti: w: joYO mI yi. tA. vu ny, PU: gL: lY ny yi. vu ny, n, m bA lY TA:I fai. fi su Ti: viY le Ti: viY kw fo. PuY mo: hw zi; tA, lY ve. y: Pi. CU; P: tA. gL: kDoI jiY PLY hL Ti: poV. de: gL: kDo=
meY le ve. xUY moY tA. y: Pi. CU; P: vu ny, tyY m fi. kwI fai. fi su Ti: w: joYO m “nyi. mL; KL; vY b KL: lo. be: z:O VY” be bA do lYo= goY Ti: w: m PY x. TE guY le bA xUY moY tu lY ve. nyi. n. lYo= xUY moY fai. m: tu lY n, m y: Pi. CU; P: jiY PLY Ti: kL. V. to Juo=
mi: TA: jiY lY TA: y: Pi. CU; P: PuY hL w leI jiY PLY doY du hL mL leo=
y: Pi. CU; P: fai. Ti: w: joYO m p j: le TA:I PuY mL n, m yi. hL xUY moY vu ny, ni, xUo= gY hL TEY Ti: w: m ny yi. wu. Ti: w: m tA. m: xE.I yi. jo ku.O VY= meY ye bA xUY moY tu ve. nyi. n. lYo= xUY moY tA. y: Pi. gL: CU;o= xUY moY y: Pi. mL R CU; kD hL fai. m: yi; t. jo:= xUY moY tA. y: Pi. CU; P: jo nyi tD, Ce, jeYO xU:I viY k KL: kw le. tD, m: pe TA: leI yi. tA. xUY moY Ko; se; kDo jo:=
xUY moY tA. zo: zoS vu ny, wO bA m yi. li: nyi. me kw Ci ye tyY m VoY= fai. Ti: je: nyI xUY moY tA. a: ny, fi tD, KoY fi m: dY bAO m nyI xUY moY tA. a: ny, fi tD, KoY kD bA xUY moY sA. ku.O lY jo:=

yi. nyi R: yi. PyE; PyE; yeO m

c suI a.-s-P: si, mi:

a: nE TA: FoY p. R: nyi: w: joYO m nyi: xU. VY jo:= Ti: nyiY joYO TA: yi.O; nyi: w: m li Ci mi kw jeY ve. sL, sL: hw h; yeO jo:= Ti: mo; lo Ci pe lY TA: kw; fi; ziY tA. a: KL. xE.O xU: si, ziY moY leo jo:= yi. nyi R: si, ziY dA ve. sL, sL: h;I si, ziY Ci ti kw yi. ko. ko ve; t. ve. yi. nyi R: h; Ju lYO m ruYI FeY leO m yi. ko. ko go ve. K, Tu kw ho:O jo:= sL, sL: nUYO m my Ci h; mL leO m yi. nyi R: moY le bA si, ziY kw fo. yA; lY jo:=
si, ziY kw fo. yA; lY tyY TA:I si, lA; k. CE,O m tA. yi. nyi R: To; Ko; le ve. FeY yA; lY m mi Cy kw k pe. FeY TA; le. ve.I F; xUYo jo:=
yi. ko. ko xi. leoI yi. nyi R: xUY moY tA. a li ye wO m hL m: sD.o= yi. nyi R: xUY moY PY TiO a. to. fi nyiI nyi. t. ve. dU: j: nyi kDOI yi. nyi R: xUY moY yi. PyE; PyE; lY ve. tu lY m tA. hL joO nyi tD, Ce, jeY ni, xUo= Ti: To: bA si, dY yi. ko. ko tA, lY ve. TA, le CEOI CE do le bA yi. nyi R: Ci PA,I ju: fi.I kL. fi. kw zi: mY TA; ve. mi Cy kw TA; Fo, kD TA: fai. fi kw tD, Ce, yi; jeYO jo:=
fai. fi kw tD, pe ye vS dY bAI yi. ko. ko tA. z: n, m PY TiO yi. nyi R: xUY moY g; de le vS dYo= viY kw tyY su tA. k KL: PuY gL: lY n, m yi. ko. ko KuY kD nyiI viY kw yi. ko. ko tD, dU: jeYo= yi. nyi R: xUY moY ny k KL: du: kw ve; ti, yeoI a lio; bA ny xUY moY goY dE: ku m: ku. nyiI yi. nyi R: yi. PyE; PyE; lY m lA; CiO fo. li, yeo jo:=
k. nA. nA; mi: TA: jiY lY nyI fai. fi su ye j ve. yi. nyi R: xUY moY tA. li-su yi. li: tA. CoY ve. tU. kDo jo:= goY m k. nA. yi. nyi R: xUY moY yi. PyE; PyE; lY m fai. m: moYo jo:=

 

Let’s learn

Lisu Culture

Molazu