isu Cultural Heritage Center (LCHC)

The Lisu Cultural Heritage Center (LCHC) is the first place in Chiang Mai where visitors can view Lisu culture and heritage in all its varied aspects: rituals, music, livelihood, handicrafts, and costumes. In addition, the center holds a treasure trove of archival photographs of ethnic Lisu people, the field notes of an anthropologist studying a particular Lisu village, as well as other documents related to the Lisu.
Who are the Lisu?
The Lisu are one of the ethnic groups (hill tribes) in northern Thailand. They mostly live in the Chiang Mai, Chiang Rai, Mae Hong Son, and Tak provinces. Lisu people also live in China, Burma, and India. The Lisu population all over the globe numbers about one million. There are three different groups among the Lisu: the flowery, the white and the black. The flowery Lisu are mostly based in Thailand, whereas the white and black are based in China, Burma, and India. The difference between these Lisu groups is based on language, costume, and religion.
Ethnic costumes
Highlights of a visit to the center include the multi-ethnic costumes on display, particularly Lisu women’s costumes. Visitors can observe the evolution of women’s costumes from 1972 to 2000. In addition, the center displays the distinctive embroidery of the Lisu: dancing tassels, leggings, traditional shoulder bags, aprons, silver designs and head decorations.
Handmade products
The LCHC is dedicated to promoting and preserving Lisu handicrafts. Visitors can buy handicrafts made by villagers, especially those created by older ladies who painstakingly make the very beautiful traditional Lisu bags, which is a process done entirely by hand. Many of the handicrafts now available for purchase have been in steep decline in recent years and the LCHC hopes to revive these skills, breathing new life into traditional styles.
Book collection
The center also boasts an extensive book collection, covering topics such as arts, culture, language, history, Islam, fiction, and theory, as well as the ancient legends of Thailand, Cambodia and elsewhere. Grouped by country — Burma, China, Cambodia, Holland, India, Laos, Malaysia, Thailand, Vietnam, USA — the center’s books are written in various languages, including Burmese, Cambodian, Dutch, English, French, Russian, Lao, Thai and Vietnamese. Moreover, we also display old photographs of Southeast Asia taken by an American historian. Most of those photographs were taken from the 1962, including Cambodia, Malaysia, Laos, Myanmar, Indonesia, Thailand, etc. Please note that some books remain a permanent part of our collection, whereas others are available for borrowing.

ศูนย์มรดกชาติพันธุ์ลีซู

ศูนย์มรดกชาติพันธุ์ลีซู เป็นศูนย์ฯ แรกในจังหวัดเชียงใหม่ที่ผู้เข้าชมสามารถเข้าใจวัฒนธรรมลีซูในหลากหลายประเด็น ทั้งพิธีกรรม ดนตรี วิถีชีวิต หัตถกรรม และเครื่องแต่งกาย มากกว่านั้น ทางศูนย์ฯ ยังได้จัดเก็บภาพถ่ายโบราณของชาติพันธุ์ลีซู สมุดบันทึกสนามของนักมานุษยวิทยาที่ศึกษาหมู่บ้านลีซู และเอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับชาติพันธุ์ลีซู
ลีซูคือใคร
ลีซูเป็นหนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์ (ชาวเขา) ที่อาศัยอยู่ทางภาคเหนือของประเทศไทย ลีซูอาศัยอยู่ในจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน และตาก เป็นต้น ลีซูยังอาศัยอยู่ที่ประเทศจีน พม่าและอินเดีย ประชากรของชาวลีซูที่อาศัยอยู่ทั่วโลกประมาณหนึ่งล้านกว่าคน ลีซูมีอยู่สามสาขาย่อย อาทิลีซูลาย ลีซูขาวและลีซูดำ ลีซูลายส่วนใหญ่อาศัยอยู่ที่ประเทศไทย ส่วนลีซูขาวและลีซูดำอาศัยอยู่ที่ประเทศจีน พม่าและอินเดีย ความแตกต่างของลีซูสองกลุ่มนี้คือ ภาษา เครื่องแต่งกาย และความเชื่อ
เครื่องแต่งกายชาติพันธุ์
ประกอบไปด้วยเครื่องแต่งกายของหลากหลายชาติพันธุ์ที่ทางศูนย์ฯ ได้จัดแสดงไว้ และโดยเฉพาะเครื่องแต่งกายของผู้หญิงชาติพันธุ์ลีซู ผู้เข้าชมสามารถศึกษาวิวัฒนาการของเครื่องแต่งกายผู้หญิงชาติพันธุ์ลีซู ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2515 จนถึงปัจจุบัน มากกว่านั้น ศูนย์ฯ ยังได้จัดแสดงหัตถกรรมเย็บปักถักร้อยของชาวลีซูด้วย เช่น พู่เต้นรำ สนับแข้ง กระเป๋าสะพายแบบดั้งเดิม ผ้าคาดเอว รวมทั้งเครื่องเงินของชาวลีซูและเครื่องประดับศีรษะ เป็นต้น
สินค้าหัตถกรรม
ศูนย์มรดกชาติพันธุ์ลีซู ได้พยายามส่งเสริมและอนุรักษ์งานหัตถกรรมของชาติพันธุ์ลีซู ผู้เข้าชมสามารถสนับสนุนงานหัตถกรรมที่ชาวบ้านผลิตเอง โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานหัตถกรรมที่ผลิตโดยหญิงผู้สูงอายุ กระบวนการผลิตเน้นงานฝีมือให้มากที่สุด สินค้าหัตถกรรมที่หาซื้อได้จากศูนย์ฯ ส่วนใหญ่เป็นสินค้าหัตถกรรมที่ไม่ได้รับความนิยมในหลายปีที่ผ่านมา และศูนย์ฯ หวังเป็นอย่างยิ่งที่จะฟื้นฟูทักษะของการผลิตหัตถกรรมเหล่านี้

ห้องจัดแสดงหนังสือ
ศูนย์มรดกชาติพันธุ์ลีซู ยังมีห้องจัดแสดงหนังสือเก่า โดยมีหนังสือประเภทศิลปะ วัฒนธรรม ภาษา ประวัติศาสตร์ อิสลาม นวนิยาย และปรัชญา รวมทั้งตำนานของประเทศไทยและกัมพูชา มีการจัดหมวดหมู่ขึ้นอยู่กับประเทศต่างๆ เช่น พม่า จีน กัมพูชา ฮอล์แลนด์ อินเดีย ลาว มาเลเซีย ไทย และเวียดนาม รวมถึงสหรัฐอเมริกา โดยหนังสือแต่ละประเภทมีหลากหลายภาษา เช่น ภาษาพม่า กัมพูชา ดัตช์ อังกฤษ ฝรั่งเศส รัสเซีย ลาว ไทย และเวียดนาม นอกจากนี้ ยังได้จัดแสดงภาพถ่ายโบราณของประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เช่น ประเทศกัมพูชา ไทย พม่า อินโดนีเซีย ลาว และมาเลเซีย ซึ่งถ่ายไว้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2505 โดยนักประวัติศาสตร์ชาวอเมริกัน อย่างไรก็ตาม หนังสือบางเล่มเป็นหนังสือไว้ค้นคว้าภายในห้องสมุดเท่านั้น แต่หนังสือบางเล่มสามารถยืมได้

Doi Lan Village or Mola in Lisu language was settled around 1950-1951. Doi Lan Village is located the West of Chiang Rai province, 20 kilometers from Mae Suai District Governmental Office and 70 kilometers from Chiang Rai City Hall.
From rock tomb remain that can be seen around the village, Doi Lan Village location is believed to have been Hmong’s habitation. In recent years, a Hmong family has traveled to the village and found their ancestor’s tomb there. They even performed a ceremony to pay respect to the ancestor.
The first group of Lisu who moved to the village found the village with only 20 population and 11 households, all moved from Ban Pha Dang Luang, Ban Huay San, Ban Mai Pattana and Ban Doi Chang.

It took each Lisu person and family 3 – 4 days to migrate from their former village. The husband would pave the way as they traveled during the day. At dusk, the family would build a small shelter to rest at night. Many Lisu families traveled with small children and toddlers. Some women followed their husbands without knowing the direction and the destination. And some of them would cry over the hardship they had to face along the way.

¬¬Lisu people in the former village had learned of this location that would later on become Doi Lan Village from the elders, hunters and people in their village who liked to travel that this location was fertile. It had big trees without overgrown grass. It was likely to be suitable for opium plantation. There were wild lives such as wild boar and wild fowl. Moreover, it was rather close to Chiang Rai urban area.

“Mola” is Doi Lan Village’s name in Lisu language. Although most of the current residents cannot trace the root of the word, Otome Klein Hutheesing, a Dutch anthropologist who has studied Lisu People here since 1980 has learned from some of the Lisu people that “Mola” should mean “See the Tiger”. “Mo” means “see” in Lisu. And “La” is likely to be short from “Lama”, meaning tiger.

According to the villagers and the school principal, “Doi Lan” the village’s name in Thai was from a bald mountain at the North of the village. “Doi” means mountain and “Lan” means bald.

Today, Doi Lan consists of 706 population with 184 households. The ethnicities here are Lisu, Akha, Yunnanese, Lahu, Tai and Palaung. The last two migrated from Myanmar when the village was in need of agricultural labor. Most of the villagers believe in traditional religion and worship their ancestors. The rest are Christians and Buddhists. 80% of the population are farmers. They grow rice, corn, cabbage, tomato, red bean, black bean and coffee. 20% are labors.
Doi Lan Village Border Patrol Police School, first operated in October 1st 1960. There were 45 students and 2 teachers at the time. The school was first founded by Border Patrol Police to teach children so that communication errors between the villagers and the government officers would no longer be their obstacle. Then Princess Srinagarindra was delighted to learn that border patrol police officers were capable of teaching. She became their main supporter.

In May 10th 1977 Princess Srinagarindra presided the school’s formal opening ceremony and gave the school its current name “Doi Lan Village Border Patrol Police School”

The school’s current principal is Lieutenant Atit Jaengsawang. There are 71 students, 5 teachers, 2 nursery teachers and 1 substitute teacher.

There are two religious places in the village. Doi Lan Maitrichit Baptist Church, established in 1983 is a church under Mission Church. Doi Lan Village Ashram, established in 2002 is under a department at Mahachulalongkornrajavidyalaya University, Chiang Mai Campus. From the Ashram on the West of the village is a beautiful scenery where one can see the villagers’ plantations and the mountains around.

ประวัติหมู่บ้านดอยล้าน

ดอยล้าน หรือ มูหล่า ในภาษาลีซู เป็นหมู่บ้านที่ตั้งขึ้นราวปี พ.ศ. 2493-2494 ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัดเชียงราย ห่างจากที่ว่าการอำเภอแม่สรวยประมาณ 20 กิโลเมตรและห่างจากศาลากลางจังหวัดเชียงรายประมาณ 70 กิโลเมตร
มีเรื่องเล่าว่า เดิมทีหมู่บ้านนี้เคยเป็นที่อยู่อาศัยของชาวม้ง โดยสังเกตจากหลุมฝังศพซึ่งก่อด้วยหิน ปัจจุบัน หลุมฝังศพเหล่านี้ยังคงพบเห็นประปรายอยู่ตามบริเวณต่างๆ ของหมู่บ้าน สิ่งที่ยืนยันได้ว่าเป็นชาติพันธุ์ม้งคือการที่ครอบครัวชาวม้งครอบครัวหนึ่งขึ้นไปตามหาหลุมฝังศพของบรรพบุรุษที่หมู่บ้านและกระทำพิธีกรรมให้กับบรรพบุรุษเมื่อหลายปีก่อน
ชาวลีซูกลุ่มแรกที่ค้นพบหมู่บ้านนี้กล่าวว่า ในช่วงเวลาดังกล่าวหมู่บ้านดอยล้านมีจำนวนครัวเรือนประมาณ 11 หลังคาเรือน และจำนวนประชากรประมาณ 20 คน เท่านั้น โดยทั้ง 11 หลังคาเรือนเป็นผู้อพยพจากบ้านผาแดงหลวง บ้านห้วยส้าน บ้านใหม่พัฒนา และบ้านดอยช้าง
การอพยพจากหมู่บ้านเดิมของแต่ละคนหรือแต่ละครอบครัวใช้เวลาประมาณ 3-4 วัน โดยระหว่างทางผู้เป็นสามีจะถางทางเดินไปเรื่อยๆ พอใกล้ค่ำแต่ละครอบครัวจะช่วยกันสร้างกระท่อมเล็กๆ เพื่อพักผ่อนในยามค่ำคืนและเริ่มเดินทางต่อในวันรุ่งขึ้น มีผู้หญิงลีซูหลายคนเดินทางกับสามีและลูกเล็กเด็กแดงอีก 2-3 คน มีผู้หญิงหลายคนอีกเช่นกันที่ไม่รู้ว่าตัวเองกำลังเดินทางไปที่ไหนและจะหยุดเดินทางเมื่อไร สามีของพวกเขาพาไปที่ไหนก็ตามไปที่นั่น บางคนร้องไห้ระหว่างทางเพราะความทุกข์และความเหนื่อยยาก
เพราะเหตุใดถึงเลือกอพยพมาที่หมู่บ้านดอยล้าน ผู้เฒ่าในหมู่บ้านได้แบ่งปันความทรงจำว่า พวกเขาได้รับข้อมูลเกี่ยวกับพื้นที่นี้จากผู้เฒ่าผู้แก่ และผู้คนที่ชอบล่าสัตว์ตามป่าเขาต่างๆ รวมถึงผู้ที่ชอบเดินทางไปยังหมู่บ้านอื่นๆ พวกเขาบอกกับผู้เฒ่าในหมู่บ้านว่า ถิ่นนี้ดี มีความอุดมสมบูรณ์ มีต้นไม้ใหญ่มากมาย ไม่มีหญ้ารกมากนักและน่าจะเหมาะสมกับการเพาะปลูกฝิ่น นอกจากนี้ ยังมีสัตว์ป่าต่างๆ เช่น หมูป่า และไก่ป่า เป็นต้น ประการสำคัญคือ อยู่ใกล้กับเมืองเชียงรายอีกด้วย
“มูหล่า” คือชื่อของหมู่บ้านในภาษาลีซู ชาวบ้านหลายคนไม่สามารถทราบได้ว่าความหมายของชื่อหมู่บ้านคืออะไร แต่คุณ โอโตเม ไกล์น ฮัทธิซิง (Otome Klein Hutheesing) นักมานุษยวิทยาชาวดัตช์ซึ่งศึกษาชาวลีซูในหมู่บ้านดอยล้านตั้งแต่ปี พ.ศ. 2523 เป็นต้นมา ได้รับข้อมูลจากชาวบ้านบางท่านว่า ความหมายของหมู่บ้านน่าจะเป็น“หมู่บ้านเห็นเสือ” (See the Tiger) เพราะ “มู” ในภาษาลีซูแปลว่า เห็น “หล่า” น่าจะย่อมาจากคำว่า “หล่ามา” ซึ่งแปลว่า เสือ
“ดอยล้าน” คือชื่อของหมู่บ้านในภาษาไทย ส่วนที่มาของชื่อหมู่บ้านดอยล้านนั้น ทั้งชาวบ้านและครูใหญ่ต่างให้ความเห็นเหมือนกันว่า เป็นเพราะหมู่บ้านนี้มีพื้นที่ภูเขาหัวโล้นอยู่ทางทิศเหนือของหมู่บ้าน เป็นภูเขาที่ไม่มีต้นไม้ใหญ่ มีเพียงภูเขาโล้นๆ เท่านั้น จึงตั้งชื่อหมู่บ้านว่า “ดอยล้าน”
ปัจจุบัน หมู่บ้านดอยล้านมีประชากรประมาณ 706 คน 184 หลังคาเรือน ชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้านประกอบไปด้วย ชาติพันธุ์ลีซู อาข่า จีนฮ่อ ลาหู่ ไทใหญ่และปะหล่อง กลุ่มชาติพันธุ์สองกลุ่มหลังเป็นกลุ่มชาติพันธุ์จากประเทศเมียนมาร์ เข้ามาอาศัยเพื่อช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงานในหมู่บ้าน ด้านความเชื่อและศาสนา ชาวบ้านส่วนใหญ่นับถือศาสนาดั้งเดิมหรือการเคารพวิญญาณบรรพบุรุษ รองลงมาคือ ศาสนาคริสต์และศาสนาพุทธ อาชีพหลักของชาวบ้านคือเกษตรกรรม ปลูกข้าว ข้าวโพด กะหล่ำปลี มะเขือเทศ ถั่วแดง ถั่วดำ และกาแฟ ส่วนอาชีพรับจ้างทั่วไปมีประมาณ 20 %
ในหมู่บ้านยังมีโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านดอยล้าน ซึ่งเปิดสอนครั้งแรกเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2503 ช่วงเวลาดังกล่าวมีนักเรียนประมาณ 45 คน และครูตำรวจตระเวนชายแดนเพียง 2 คน เหตุผลหลักของการก่อตั้งโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนเนื่องมาจากอุปสรรคในการสื่อสารระหว่างชาวบ้านดอยล้านกับเจ้าหน้ารัฐ โดยเฉพาะเวลาที่เจ้าหน้าที่รัฐจะต้องตระเวนไปตามหมู่บ้านชายแดน หลังจากที่พบอุปสรรคดังกล่าว ทางกองกำกับการตำรวจตระเวนชายแดนจึงได้จัดตั้งโรงเรียนขึ้นมาและการสอนหนังสือให้กับเด็กๆ ในเวลาต่อมา สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีเห็นว่าตำรวจสามารถสอนหนังสือให้กับชาวบ้านได้ด้วย จึงได้ให้การสนับสนุนและช่วยเหลือตำรวจตระเวนชายแดนตลอดมา
อย่างไรก็ตาม วันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2520 โรงเรียนได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระศรีนครินทรบรมราชชนนี เสด็จมาเป็นองค์ประธานเปิดด้วยพระองค์เองและพระราชทานให้ใช้ชื่อว่า “โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านดอยล้าน”
ปัจจุบัน ครูใหญ่ของโรงเรียนคือ ร.ต.ท. อาทิตย์ แจ้งสว่าง มีจำนวนนักเรียนทั้งหมด 71 คน ครูผู้สอน 5 คน ครูผู้แลเด็ก 2 คน และครูแก้วิกฤตอีก 1 คน
นอกจากโรงเรียนแล้ว ในหมู่บ้านยังมีสถานประกาศไมตรีจิตดอยล้านและอาศรมบ้านดอยล้านอีกด้วย โดยสถานประกาศไมตรีจิตดอยล้านก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2526 เป็นสถานประกาศในเครือมิชชั่น ส่วนอาศรมบ้านดอยล้านสร้างขึ้นราว พ.ศ. 2545 อาศรมนี้เป็นโครงการพระบัณฑิตอาสาพัฒนาชาวเขาซึ่งเป็นหน่วยงานของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย วิทยาเขตเชียงใหม่ สถานที่ตั้งของอาศรมนั้นอยู่บริเวณทิศตะวันตกของหมู่บ้าน มีทิวทัศน์ที่สวยงาม และสามารถมองเห็นพื้นที่ไร่ของชาวบ้านรวมถึงภูเขาอีกมากมาย